Παράδοση των Αθηνών στους Γερμανούς (27 Απριλίου 1941)

«Στο καφενείο μας παραδόθηκε η Αθήνα» - BINTEO

Κυριακή, 27 Απριλίου 1941. Οι γερμανικές δυνάμεις μπαίνουν στην Αθήνα και σε ένα καφενείο στους Αμπελόκηπους περίμεναν τους εισβο­λείς οι τέσσερις άνδρες που ανέλαβαν το θλιβερό καθήκον της παράδοσης της πόλεως των Αθηνών.

Ήταν ο φρούραρχος Αθηνών υπο­στράτηγος Χρ. Καβράκος, ο νομάρχης Αττικοβοιωτίας Κ. Πεζόπουλος και οι δήμαρχοι Αθηναίων και Πειραιώς Αμ­βρόσιος Πλυτάς και Μιχ. Μανούσκος.

Το καφενείο στους Αμπελόκηπους ονομαζόταν «Λουξ» – άλλοι έγραψαν «Παρθενών» –, ανήκε στον κτηματία Ανδρέα Γλεντζάκη και βρισκόταν στη διασταύρωση των λεωφόρων Αλεξάν­δρας και Κηφισίας, απέναντι από την τότε έπαυλη Θων.

Παλαιά Εστιατόρια Κοζάνης / Θεματικό Αφιέρωμα 25/4/2015

Πηγή : https://www.youtube.com/watch?v=lZe10ht96xo

ΑΠΟΥ ΡΑΚΙ ΗΤΑΝ

Μια ακόμα ιστορία από τα παλιά και το βιβλίο του Νάση Αλευρά "Μ' είπιν η μάνα μ'". Οι άντρες, "οι άντρηδις ή άντροι" μετά το πέρας της εργασίας τους (εργάτες, τεχνίτες, καταστηματάρχες-έμποροι, γεωργοί-αμπελουργοί, ζωέμποροι- κτηνοτρόφοι οι περισσότεροι) έβγαιναν τη βολτίτσα τους ως είθιστο για να κουβεντιάσουν για τα τρέχοντα με φίλους. Στέκια της εποχής ήταν τα καταστήματα ή εργαστήρια φίλων που δούλευαν μέχρι αργά, κρασάθκα, καφενεία, αργότερα τα εστιατόρια. Εκεί έπιναν το κρασάκι ή ρακί, ξεροσφύρι ή με μεζεδάκι ανάλογα με τη δυνατότητα, το βαλάντιο και τις συνήθειες. Κάποιοι έπιναν λίγο παραπάνω, κοινώς το έτσουζαν, όπως γίνεται και στην παρακάτω ιστορία με τις ανάλογες συνέπειες στην υγεία του πότη:

ΟΙ ΠΟΥΓΚΟΥΦΟΥΛΙΕΣ

Τις ιστορίες του Νάση Αλευρά από το βιβλίο του " Μ' είπιν η Μάνα μ' ", θυμάμαι να μας διαβάζει ο πατέρας μου, Θύμιος Γκούτζιος, όταν ήμαστε μικρά παιδιά, μέρες συνήθως γιορτινές σαν αυτές που διανύουμε, τότε που περίσσευε ελεύθερος χρόνος. Θυμάμαι επίσης ότι μας άρεσε να τις ακούμε και τις θεωρούσαμε διασκεδαστικές, θα έλεγα ότι τις ακούγαμε σαν ένα Κοζανίτικο αστείο παραμύθι:

Της μάνας τα καμάρια!

Ανέτρεξα στις παλιές οικογενειακές φωτογραφίες κι οι μνήμες ξεχύθηκαν σαν χείμαρρος. "Είσαι πολύ τυχερή, Ματίνα" μου είπε ένας φίλος, που κάποιος φωτογράφος απαθανάτισε σημαντικές στιγμές της ζωής σας. Έτσι νιώθω κι εγώ, όταν βλέπω φωτογραφίες σαν αυτή! Τρεις αδερφές, όλες μαθήτριες του δημοτικού, αγκαλιασμένες έξω από το σχολείο τους. Η φωτογραφία είναι από τις αγαπημένες και τραβήχτηκε το 1967-68 (σχολικό έτος) από κάποιο πλανόδιο φωτογράφο, που προφανώς τον φώναξαν οι γονείς μας για να καμαρώνουν όχι στιγμιαία, αλλά εις βάθος χρόνου τα βλαστάρια τους! Θυμάμαι ότι το φόρεμα της Κικής ήταν κίτρινο με χρυσά κουμπάκια, της Φωφώς ασπροκέντημα και το δικό μου ροζ με κεντημένα λουλουδάκια στις τσέπες του. Όλα αγορασμένα από το κατάστημα των Χατζηγιάννη- Βαρδάκα. Μας βλέπω ατσαλάκωτες, με τα φουστανάκια μας σχεδόν κολλαρισμένα και σκέφτομαι πόσο κόπο και δουλειά απαίτησε αυτή η εμφάνιση! Πόσες ώρες νωρίτερα ξύπνησε η μάνα μου για να ετοιμάσει τα ρούχα τα δικά μας, του πατέρα μου, να ετοιμαστεί και η ίδια! Θυμάμαι ότι σε ένα πόμολο παραθύρου σε δωμάτιο του σπιτιού ήταν κρεμασμένες δεκάδες κορδέλες, διαφόρων χρωμάτων και σχεδίων, ένα θαύμα για τα παιδικά μου μάτια και τη φαντασία μου! Βλέπω ότι για την περίσταση η μάνα μου διάλεξε άσπρες για να δέσει με φιόγκους τις πλεξούδες μου. Τα βλέπω όλα αυτά τώρα με το μάτι της μάνας που γνωρίζει από προσωπική πλέον πείρα, πόσος κόπος κρύβεται πίσω απ' όλα αυτά κι αν τότε εμείς κάναμε περήφανους τους γονείς μας με την παρουσία μας και μόνον, σήμερα καμαρώνω εγώ για την νοικοκυρά, περήφανη και κοκέτα μητέρα μου, που εξακολουθεί να έχει τα ίδια χαρίσματα μέχρι και σήμερα που είναι 84 χρονών!

"Τι εστί γάμος" (Κοζανίτικα μπέντια)

Άλλη μια ιστορία από το βιβλίο του Νάση Αλευρά " μ' είπιν η μάνα μ' " (έκδοση 1964). "Μπέντια" με σκωπτική διάθεση για το γάμο, αλλά και για το πολιτικό "μέσον", τις τακτικές των βουλευτών, καθώς και τον τρόπο επάνδρωσης του δημοσίου.

Χάλιβαν γραμματ'κοί για του ληξιαρχείου. Μαζώθκαν πουλλά πιδιά για να δώσ'ν ιξιτάσεις. Κουντά σι τούτνους πήγαν να γράψ'ν κι ου Πήλιους τ'ς Μπούντιους, ου Ντιόντιους τ'ς Βακής κι ου μίξαρ'ς ου Κουκόλ'ς τ'ς Φλήκους.

Ιέκατσαν ουόλ στα θρανία κι στρώθκαν για του γράψιμου. Κι για να τ'ς δουκιμάσ'ν οι τρανοί, αν ιέκαμναν για του ληξιαρχείου, τ'ς ιέβαλαν να γράψ'ν ιένα ψίχα δύσκουλου αρώτημα: "Τι εστί γάμος;"

Κοζανίτικες μεταφορικές εκφράσεις

Η Κοζάνη τη δεκαετία του 1930

Τις μεταφορικές αυτές εκφράσεις που εμπεριέχουν λέξεις σχετικές με την τροφή και τη διαδικασία του φαγητού, βρήκα στο εξαιρετικό και πολύτιμο για τον πολιτισμό της Κοζάνης βιβλίο "Γεύσεις από παλιά Κοζάνη" των Ματίνας Μόμτσιου Τσικριτζή και Φάνης Φτάκα Τσικριτζή. Εγώ προσθέτω μόνον τη σημασία τους, πότε και για ποιο λόγο λέγονταν.

1. Μισή μιρίδα άνθρουπους: Λέγονταν για τον μικροκαμωμένο, τον λιανό τον αδύνατο, τον αχαμνό, για κάποιον που δεν τον πιάνει το μάτι σου, που δεν τον λογαριάζεις σημαντικό ή ότι μπορεί να τα καταφέρει. Την έκφραση, τη χρησιμοποιούμε και σήμερα στην κοινή νεοελληνική.

2.Τιρούσιν κι τουν έπιφταν τα σάλια: Λέγονταν για κάποιον που επιθυμεί πάρα πολύ κάτι, που το λιγουρεύεται, που είναι νηστικός ή στερημένος γενικότερα και επιθυμεί αυτό που οι άλλοι απολαμβάνουν ή έχουν από μακριά.

3. Πε τα καθαρά κι μην τα μουτσιαλνάς (μουτσιαλνώ = μασώ): Λέγονταν για τους ανειλικρινείς, γι' αυτούς που προσπαθούσαν να αποκρύψουν στοιχεία, την αλήθεια γενικότερα, γι' αυτούς που μασούσαν τα λόγια τους. Για τις υπεκφυγές και τα μισόλογα, 

4. Μη γένισι μουναχουφάης: Λέγονταν για κάποιον που τα ήθελε όλα δικά του και δεν μοιράζονταν.

5. 'Ν έκαμάμι φσιέκ': α) δηλ. φάγαμε πολύ και καλά, μέχρι σκασμού, την κάναμε ταράτσα. β)Νομίζω ότι η έκφραση αυτή είχε και δεύτερη σημασία και δήλωνε ότι θυμώσαμε κάποιον πάρα πολύ (τουν έφκιασα φσιέκ'), τον κάναμε πύραυλο, Τούρκο, συνήθως για λόγους εκδίκησης ή ανταπόδοσης. 

6. Δε χαρίζ' κάστανα: Λέγονταν για κάποιον που τα λέει έξω από τα δόντια, χωρίς φόβο και πάθος, που μιλάει και εκφράζει την άποψή του με θάρρος και παρρησία. Το λέμε και σήμερα.

7. Είναι χαψιά κι σχώριου (χαψιά = μπουκιά, σχώριου = συγχώρεση): Λέγονταν για κάτι πολύ νόστιμο, εύγευστο ή πολύ όμορφο, με ιδιαίτερο κάλλος π.χ. μια όμορφη κοπέλα. "Είναι μπουκιά και συχώριο" λέμε και σήμερα.

8. Δεν αδειάζου να φάου ψουμί: Δηλαδή, δεν ευκαιρώ, δεν μου περισσεύει χρόνος, είμαι πολυάσχολος. Το έλεγαν συχνά οι παντρεμένες γυναίκες, καθώς οι πολλές δουλειές και υποχρεώσεις τις κρατούσαν συνεχώς στο πόδι. 

9. Μυρίζ' χουρτασιές: Λέγονταν για κάποιον που δεν είχε όρεξη να φάει στο κανονικό τραπέζι, γιατί προηγουμένως είχε τσιμπολογήσει ή και για κάποιον που η οικονομική του άνεση ήταν εμφανής.

Από Ματίνα Γκούτζιου

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οποιαδήποτε προσθήκη ή διόρθωση είναι καλοδεχούμενη και πολύτιμη.

ΟΙ ΑΓΟΥΡΙΔΙΣ (Νάσης Αλευράς)

Άλλη μια ιστορία από το βιβλίο του Νάση Αλευρά «Μ’ είπιν η μάνα μ’» (έκδοση 1964). Τις ιστορίες αυτές θυμάμαι να μας διαβάζει ο πατέρας μου, Θύμιος Γκούτζιος, όταν ήμαστε μικρά παιδιά για να μας διασκεδάσει, θα έλεγα σαν ένα Κοζανίτικο παραμύθι ή «μπέντι» όπως λεν οι Κοζανίτες. Δηλαδή μια ιστορία από τα παλιά που σκοπό έχει να σατιρίσει, να αστειευτεί με πρόσωπα και καταστάσεις, αλλά και να ευχαριστήσει, να δια-σκεδάσει, μερικές φορές ακόμα και να διδάξει. Το βιβλίο αυτό θυμήθηκα τελευταία και το αναζήτησα στη βιβλιοθήκη του πατρικού μου, με αφορμή το μουντιάλ ποδοσφαίρου, καθώς στη μνήμη μου ανασύρθηκε μια ιστορία σχετική με τη «μπάλα» από το συγκεκριμένο βιβλίο. Από κει και πέρα βλέποντας ότι αυτές οι ιστορίες δε διασώζονται σε ηλεκτρονική μορφή, θεώρησα ότι θα ήταν καλό να καταγραφούν και στον διαδικτυακό χώρο, πολύ περισσότερο αφού αποδείχτηκε ότι ενδιαφέρουν και διαβάζονται από τους Κοζανίτες. Στη συγκεκριμένη ιστορία, λόγω πολιτικών συγκυριών, θα μπορούσε να δοθεί και ένας ακόμα τίτλος από φράση του κειμένου: «Πώς οι Γιρμανοί μας ακόλτσαν τ’ άντιρα στα πλιβρά, απ’ τ’ν νησκουσίν». Τίτλος που εκφράζει απόλυτα την πείνα της κατοχής, αλλά προσεγγίζει και την πτώχευση του ελληνικού λαού εξαιτίας της ευρωπαϊκής-γερμανικής πολιτικής, καθώς και των υπηρετούντων αυτήν Ελλήνων πολιτικών.

ΖΗΤΟΥ Η ΜΠΑΛΑ! (Μουντιάλ ποδοσφαίρου και σε Κοζανίτικη διάλεκτο)

Για το μουντιάλ ποδοσφαίρου που άρχισε στη Βραζιλία, πολλά έχουν γραφτεί. 

Αναφέρονται από τη μια στη γιορτή του ποδοσφαίρου, στη χαρά που δίνουν οι αγώνες στους οπαδούς και φιλάθλους και από την άλλη σ' αυτούς που διαμαρτύρονται και αντιδρούν, καθώς οι διοργανώσεις αυτές απαιτούν υπέρογκα έξοδα, τα οποία θα ήταν προτιμότερο να διατίθενται για κοινωφελή έργα, για την παιδεία, την υγεία, για την αντιμετώπιση της φτώχειας κλπ.
Από τη μια βλέπουμε εικόνες σταδίων, διάσημων και ζάπλουτων ποδοσφαιριστών, όμορφων και ημίγυμνων γυναικών, πολυτέλεια και κατάμεστα γήπεδα με κόσμο που συμμετέχει, ζητωκραυγάζει, παραληρεί  και από την άλλη ανθρώπους φτωχούς κατατρεγμένους ή σκεπτόμενους και ανθρωπιστές που διαφωνούν και διαμαρτύρονται γι' αυτές τις διοργανώσεις και το χορό των εκατομμυρίων κερδών που αφορά όπως γίνεται συνήθως μια μικρή μειοψηφία παραγόντων και εμπλεκομένων.