ΖΗΤΟΥ Η ΜΠΑΛΑ! (Μουντιάλ ποδοσφαίρου και σε Κοζανίτικη διάλεκτο)

Για το μουντιάλ ποδοσφαίρου που άρχισε στη Βραζιλία, πολλά έχουν γραφτεί. 

Αναφέρονται από τη μια στη γιορτή του ποδοσφαίρου, στη χαρά που δίνουν οι αγώνες στους οπαδούς και φιλάθλους και από την άλλη σ' αυτούς που διαμαρτύρονται και αντιδρούν, καθώς οι διοργανώσεις αυτές απαιτούν υπέρογκα έξοδα, τα οποία θα ήταν προτιμότερο να διατίθενται για κοινωφελή έργα, για την παιδεία, την υγεία, για την αντιμετώπιση της φτώχειας κλπ.
Από τη μια βλέπουμε εικόνες σταδίων, διάσημων και ζάπλουτων ποδοσφαιριστών, όμορφων και ημίγυμνων γυναικών, πολυτέλεια και κατάμεστα γήπεδα με κόσμο που συμμετέχει, ζητωκραυγάζει, παραληρεί  και από την άλλη ανθρώπους φτωχούς κατατρεγμένους ή σκεπτόμενους και ανθρωπιστές που διαφωνούν και διαμαρτύρονται γι' αυτές τις διοργανώσεις και το χορό των εκατομμυρίων κερδών που αφορά όπως γίνεται συνήθως μια μικρή μειοψηφία παραγόντων και εμπλεκομένων.

Αν κλείσω τα μάτια και ονειρευτώ, θα ήθελα να δω έναν κόσμο, όπου οι φωνές των διαμαρτυρόμενων για τη φτώχεια και τα προβλήματα της διοργανώτριας χώρας, θα εισακούονταν από όσους διακαώς επιθυμούν να παρακολουθήσουν ποδοσφαιρικούς αγώνες, καθώς η ζωή, η υγεία, η παιδεία, η στέγη, η αξιοπρεπής διαβίωση είναι πιο σημαντικά από τη μπάλα.
Πολύς λόγος έγινε και για σαμποτάζ των αγώνων. Υπόθεση εξ αρχής χαμένη για τρεις κυρίως λόγους:

1.Οι φωνές των αδυνάτων, ακόμα κι όταν διατρανώνουν την μεγαλύτερη αλήθεια, εύκολα καταπνίγονται.

2.Οι κυβερνήσεις, FIFA, εταιρείες και όλοι οι επωφελούμενοι έχουν τον τρόπο και τους μηχανισμούς, όχι μόνον να επιβάλλουν οποιαδήποτε βούλησή τους, αλλά και να διαστρεβλώνουν την αλήθεια και να παρουσιάζουν το μαύρο ως άσπρο.

3.Γιατί ακόμα κι αν ξέρω πόση βρωμιά και υποκρισία κρύβεται πίσω απ' αυτές τις φιέστες, δεν μπορώ να απέχω και άρα τους δίνω ζωή, καταδικάζοντας και αποδυναμώνοντας έμμεσα τις αντίθετες φωνές. 

ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΖΑΝΙΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟ  ΓΙΑ ΤΗ "ΜΠΑΛΑ"
Την αλήθεια ότι η μπάλα είναι για να περνάμε τον καιρό μας κι ότι σημαντικότερα του ποδοσφαίρου και πολύ περισσότερο της φιέστας που λέγεται μουντιάλ είναι η αξιοπρεπής διαβίωση των ανθρώπων που εξασφαλίζεται με δουλειά, υγεία, παιδεία, κοινωνική μέριμνα γενικότερα, φαίνεται να εκφράζει ένα παλιό κείμενο του Νάση Αλευρά, γραμμένο στην τοπική Κοζανίτικη διάλεκτο. Επί τη ευκαιρία του μουντιάλ στη Βραζιλία, θυμήθηκα ότι μια απ' τις ιστορίες που μας διάβαζε ο πατέρας μου, όταν ήμαστε παιδιά, αφορούσε το ποδόσφαιρο. Ανέτρεξα, λοιπόν, στη βιβλιοθήκη του πατρικού μου σπιτιού και βρήκα το βιβλίο αυτό που φέρει τον τίτλο "Μ' είπιν η μάνα μ'"(έκδοση του 1964). Περιλαμβάνει εικοσιτρείς μικρές ιστορίες ή "μπέντια", όπως λέγονται στον τόπο μου, όπου ο συγγραφέας καταγράφει απλά, καθημερινά περιστατικά με χιουμοριστική διάθεση και σκοπό να καυτηριάσει στραβά και λάθη με μέσο τη λαϊκή σοφία, την επαρχιώτικη και δη την Κοζανίτικη κουλτούρα και νοοτροπία,  το Κοζανίτικο χιούμορ, ενίοτε με την πονηριά ή την αγνότητα μιας παλιότερης εποχής. Λοιπόν, ζήτου η μπάλα:

-Καλησπέρα Τζιτζίκου!

-Ποιος είσι γιέ μ';

-Δεν μιάναγνωρίϊζ'ς Τζιτζίκου;

-Γέρασα, πιδάκι μ', κι τα μάτια μ', δεν μι βοηθούν να γλέπου καλά!...

- Ου Νικουλάκ'ς τ'ς Ιβγινίας, είμι!

-Μπα, μαρ'! Ισύ είσι, Νικουλάκ'; Πότι τράνιψις κιόλνας; Φτου! σκόρδου, να μην αβασκαθείς! Κουτζιάμ' άντρας γίνκις!...

-Τρανέβ'ν τα πιδιά τζιτζίκου!

-Κι μκρέβουμι ιμείς!...Άου, μαρ', ου Νικουλάκ'ς!...Είδις ισύ τώρα! Κι ποιος του λογάριαζιν να τρανέψ'ς ιέτσια, που όντας γινήθκις, είσαν μια σταξιά άνθρουπους κι χουρούσις ίσια-ίσια σι μιαν κιραμίδα!..

-Τράνιψα κι ιάμι, λιέου!

-Τι κάμ' η μάνα σ' καλά είντιν;

-Καλά! Μούνκι απ' 'ν πουνούν ψίχα τα πουδάρια, τ'ς σφάζ' η μέσ', ν' πνίγ' του γ' αίμα κι 'ν πατάει του ίσκιουμα!...Αλλιώς, μια χαρά είντιν!...

-Ου Θος να βαλ' του χέρ' τ', νάντιν καλά, να σι χαρεί τώρα απ' γίνκις παλλικάρ'!...

-Να μι συμπαθάς, Τζιτζίκου, απ' τα σιαφήκου!

-Πέρασι μέσα, να σι κιράσου ψίχα γλυκό, πιλτέν απού τζέρτζιλα. Ιχτές τον έφκιασα!

-Ιφχαριστώ! Βιάζουμι να πααίνου στην δλιά μ'!

-Δλέβ'ς πουθινά;

-Δεν δλέβου ακόμα! Αμ', ιά, τα παίξουμι μπάλα απόψι μι τουν Λυμπιακό!...

-Τ' είνι ιτούτ' η μπάλα πάλι;

-Ιά ένα στρόγγυλου πιτσί απ' του φουσκών' μ΄ένα λάστιχου απόχ' μέσα κι του κλουτσούν μι τα πουδάρια!

-Όλου μαραφέτια βγάντι ισείς τα πιδιά, για νάχτι να πιρνάτι τουν κιρό σας! Παίζτι πουλλοί;

-Είκουσιδυό!

-Πα-πα, πόσ' είστι! Όσνους ιέπιρνιν κι ου κακαρίτ'ς ου Στιφούλ'ς τ'ς Κατιρνούλας στου θέρου, ικείνα τα χρόνια!...

-Παν ικείνα, Τζιτζίκου! Τώρα παίνισέμι τ' μπάλα!...

-Κι τα 'ν  παίξτι μι ταυτήνια τ'ν ζέστα;

-Αμ' πότι να 'ν παίξουμι; Τ' νύχτα μι τ' σκουτίδα;

-Άμπρέ, ζιούρου παίδια, ισείς τα λιβακουθήτι ιέτσα μισμιργιάτκα!

-Μην συγκλιντίζισι κι δεν ιέχουμι ανάγκ' ιμείς! Ήμιστι σιαΐνια σι τέτχις δλιές. Καλό βράδ' Τζιτζίκου! Μι καρτιρούν τ' ασλάνια απ' τουν Μακιδουνικό!...

-Στου καλό, γιε μ'! Κι κλαίου τα κουρδέλια σ', κ' είνι κι κινούργια!...

-Ζήτου η μπάλα, Τζιτζίκου!...

-Δλιά, Νικουλάκ'! Η μπάλα δεν τα σι δώσ' να φας!...

-Μπάλα, παίνισέμι! Κι' απού δλιά, φκιάν' κι τα γουμάρια!...

Κι πχιάλτσιν τουν κουσιό για τουν γήπιδου!...

ΓΛΩΣΣΑΡΙ( για τους πρωτευουσιάνους, αλλά και για τους μαθητές μου, που λόγω του νεαρού της ηλικίας τους, δεν γνωρίζουν την τοπική διάλεκτο):

Τζιτζίκου = η γιαγιά

μιάναγνωρίϊζ'ς  = με αναγνωρίζεις

γλέπου = βλέπω

Ιβγινία = Ευγενία

τράνιψις κιόλνας = μεγάλωσες κιόλας

να μην αβασκαθείς = να μη ματιαστείς

Κουτζιάμ' άντρας γίνκις = ολόκληρος άντρας έγινες

ιέτσια = έτσι

ιάμι, λιέου = νάμαι, λέω

ψίχα = λίγο

ν' πνίγ' του γ' αίμα κι 'ν πατάει του ίσκιουμα = λέγονταν για όσους έκαναν εύκολα μελανιές και μώλωπες (στην πραγματικότητα εξαιτίας κυκλοφορικών ή άλλων προβλημάτων)

ίσκιουμα = ο ίσκιος, το φάντασμα

απ' τα σιαφήκου = που θα σ' αφήσω

τζέρτζιλα = βερύκοκα

μαραφέτια = καινούρια πράγματα, επιννοήσεις, κάτι που δεν ξέρουμε πως το λένε

ου κακαρίτ'ς = αυτός που τα κακάρωσε, δηλ. αυτός που πέθανε ξαφνικά

ζιούρου παίδια = καημένα παιδιά, καψερά

τα λιβακουθήτι = θα σας χτυπήσει ο λίβας, η ζέστη

Μην συγκλιντίζισι = μη στενοχωριέσαι, μη σκας

τ' ασλάνια = τα λιοντάρια, τα παλικάρια

τα κουρδέλια = τα παπούτσια 

πχιάλτσιν τουν κουσιό = έτρεξε γρήγορα 

Από Ματίνα Γκούτζιου: http://matinaal.blogspot.gr/