Translate

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Λαογραφία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Λαογραφία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

28 Νοεμβρίου 2022

Kandura, Keffiyeh, Agal. Η ενδυμασία των αντρών στα Η.Α.Ε.. (Ταξίδι τον Οκτώβριο του 2022)




Τι κι αν είσαι στραβός, βλάκας, λειψός γενικά. Αν είσαι άντρας στο ισλάμ, και στα Η.Α.Ε. έχεις ισχύ, παραπανίσια δικαιώματα, ελευθερίες .... Πρέπει λέει να είσαι γεννημένος και πιστοποιημένα, ας πούμε, αρσενικό. Οι ομοφυλόφιλοι δεν γίνονται αποδεκτοί σ΄ αυτές τις χώρες, εκτός αν είναι τουρίστες. Σίγουρα υπάρχουν, αλλά ζουν υπό καθεστώς καταπίεσης και τρομοκρατίας. Όλοι, με αρσενικά ή μεικτά ή θηλυκά γούστα ή  ... - είναι πολλά τα φύλα πλέον - εφόσον δηλώθηκαν κατά τη γέννηση τους άρρενες ενδύονται την Kandura ή Dishdasha, τη μακριά λευκή ρόμπα, την κελεμπία που υπάρχει και σε άλλα χρώματα, όπως στο γκρι, στο καφέ, στο χρώμα της ώχρας κ.α.

Στο κεφάλι φοράνε το Ghutra ή Keffiyeh, το παραδοσιακό λευκό με κόκκινο καρό ύφασμα που συγκρατιέται στη θέση του με το agal, ένα μαύρο χοντρό κορδόνι, πολύ παλιά το κορδόνι με το οποίο έδεναν τις καμήλες. Εννοείται ότι οι συνθήκες ζωής, η τάξη, οι θρησκείες διαμόρφωναν τον τρόπο ένδυσης και εξακολουθούν σε μικρότερο βαθμό. Τα καλύμματα της κεφαλής στις αραβικές χώρες προστάτευαν κεφάλι και πρόσωπο από τον ήλιο, την άμμο της ερήμου, τη σκόνη.

Επιπλέον υπάρχει το Bisht ένα ρούχο που μοιάζει με σακάκι και φοριέται πάνω από την Kandura, συχνά από πλούσιους ή σε ειδικές περιστάσεις όπως γάμους ή άλλες τελετές. Λόγω ζέστης δε συνηθίζεται.

Συνήθως δε φορούν εσώρουχο, τουλάχιστον παραδοσιακά. Το απόκρυφα κάτω από την Kandura τα καλύπτουν με κάτι σαν πετσέτα, ένα πανί που στερεώνουν με κάποιο τρόπο. Σαφώς ο εξαερισμός του σώματος υπερτερεί σε σχέση με άλλες σύγχρονες ενδυμασίες.

Η ποιότητα των αντρικών ρούχων είναι ανάλογη του πλούτου. Στις αγορές και τα παζάρια είδαμε κελεμπίες από υφάσματα συνθετικά, αλλά και κελεμπίες βαμβακερές και μεταξωτές ζηλευτές.

 

27 Νοεμβρίου 2022

Abaya, gishwa, shayla. Η ενδυμασία των γυναικών στα Η.Α.Ε.. (Ταξίδι τον Οκτώβριο του 2022)

 



Αμπάγια, δηλαδή μανδύας, από το άμπα που σημαίνει πανί, στην πραγματικότητα ένα χοντρό μάλλινο ύφασμα από μαλλί ή τρίχες καμήλας που βάφονταν σε ζωηρές αποχρώσεις. Σήμερα η Abaya είναι το εξωτερικό μαύρο ρούχο που φοράνε οι γυναίκες σε κάποιες χώρες του Ισλάμ, η μακριά φαρδιά μαύρη ρόμπα ή κελεμπία που τις καλύπτει, όταν εμφανίζονται σε δημόσιους χώρους και συμβολίζει τη σεμνότητα.


Τα κάτω ρούχα, ευρωπαϊκά πλέον για τις πλούσιες στο Ντουμπάι, στο Άμπου Ντάμπι κ.α., δε διακρίνονται κι ας είναι επώνυμα και πανάκριβα. Στα Mall που επισκεπτόμασταν τα επώνυμα καταστήματα ρούχων, εσωρούχων, τσαντών, παπουτσιών, κοσμημάτων είχαν πελάτισσες γυναίκες με αμπάγιες που αγοράζουν Victoria Secret, Dolce&Gabbana, Moschino, Armani, Chanel, Rolex ... ό,τι πιο ακριβό. Όμως όλα αυτά είναι για τα μάτια των οικείων, για τις μεταξύ γυναικών παρέες και ανταγωνισμούς για την ικανοποίηση του δικού τους καταναλωτισμού, αφού κάποιες, αυτές με τις μεταξωτές αμπάγιες που τρίζουν στο πέρασμα τους, ενώ διακρίνονται μόνον τα επώνυμα πέδιλα τους και οι τσάντες τους, δεν ξέρουν τι να κάνουν τα λεφτά τους κι ας μην εργάζονται. Οι Εμιρατινές δεν εργάζονται, μόνο οι μετανάστριες γυναίκες, μουσουλμάνες και άλλων θρησκευμάτων, κάποιες απ' αυτές επίσης πλούσιες ή και φτωχές. Δεν εργάζονται και δεν κουράζονται οι Εμιρατινές, έχουν υπηρεσίες για σπίτι, παιδιά και άλλες καθημερινές υποχρεώσεις. "Δε σ' έχω να δουλεύεις να βασανίζεσαι, σ' έχω να τρως, να πίνεις και να στολίζεσαι ... " ισχύει για την περίπτωση τους, αρκεί να υπακούουν τον άντρα. Επίσης, δε σπουδάζουν σε επίπεδο ανώτατων σπουδών οι πολλές, εκτός από τις κόρες των υψηλόβαθμων αξιωματούχων που φοιτούν στα ακριβά εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού. Πώς περνούν την ώρα τους; Έχουν ενδιαφέροντα ποικίλα. Κολύμπι και σπα σε χώρους αποκλειστικά για γυναίκες, άλλα σπορ, πάντα σε χώρους για γυναίκες ή με αμπάγια και σε μεικτούς χώρους. Είδαμε για παράδειγμα στο χιονοδρομικό κέντρο του Ντουμπάι γυναίκα με το μαύρο μανδύα. Βγαίνουν για καφέ, σε θεάματα και για ψώνια, ψώνια, τι να τα κάνουν τόσα λεφτά; Στα σπίτια τους τι γίνεται δε γνωρίζω, πόσο άραγε καταπιεστικοί να είναι οι σύζυγοι, τι απαιτούν για την άνεση που προσφέρουν; Αυτό που είδα είναι ότι είναι ιδιαίτερα τρυφεροί με τα παιδιά τους. Ίσως γιατί την τρυφερότητα τους στους δημόσιους χώρους μπορούν να τη διοχετεύσουν μόνο προς αυτά. Προς τις συζύγους τους απαγορεύεται. Μπορούν να παντρευτούν περισσότερες από μία συζύγους, νομίζω μέχρι τρεις, οι απλοί πολίτες, αρκεί να μπορούν να τις συντηρούν. Αυτά μας είπαν ή είδαμε παρατηρώντας. Διαφορετικά, σίγουρα, από τη δική μας ευρωπαϊκή νοοτροπία, καμία σχέση με το κίνημα του φεμινισμού. Εμείς είμαστε ανεξάρτητες οικονομικά, δουλεύουμε όπως οι άντρες, αλλά κρατήσαμε και όλους τους παραδοσιακούς ρόλους στο σπίτι, τουλάχιστον στην Ελλάδα, μαγειρική, δουλειές στο σπίτι, διάβασμα παιδιών ... τα πάντα. Δούλες και κυρές συγχρόνως. Αμέ!


Ας επιστρέψουμε στα ρούχα των γυναικών στα Η.Α.Ε.. Η αμπάγια δεν είναι απαραίτητο να είναι κατάμαυρη. Μπορεί να κεντηθεί με στολίδια-κοσμήματα στα τελειώματα της. Οι καθημερινές είναι σκέτες. Το κεφάλι των γυναικών πρέπει επίσης να είναι σκεπασμένο, υπό την σκέπη του Αλλάχ. Καλύπτεται με το shayla, ένα ελαφρύ μαντήλι που σκεπάζει τα μαλλιά και το λαιμό. Σήμερα οι νεαρές γυναίκες στα μέρη των Η.Α.Ε. που υπάρχει τουρισμός και οι νοοτροπίες έχουν ελαφρώς αλλάξει, καλύπτονται συνήθως με αυτά τα δύο στοιχεία, abaya και shayla. Όμως αυτό εξαρτάται από το μέρος της Αραβίας που κατοικείς - στα περισσότερα μέρη ο ενδυματολογικός κώδικας είναι πιο αυστηρός - από το θρησκευτικό δογματισμό της οικογένειας, από την ενδυματολογική ελευθερία που παραχωρούν οι άντρες στις γυναίκες τους, Κάποιοι δε θέλουν να φαίνεται ούτε η φτέρνα, άντε τα μάτια για να βλέπουν που πατάν. Έτσι, ανάλογα, υπάρχουν κι άλλα ρούχα, όπως το gishwa, ένα λεπτό πέπλο που καλύπτει το πρόσωπο, το νικάμπ, η μπούρκα. Η χέννα είναι επίσης σημαντική για τις γυναίκες των Εμιράτων. Φέρνει καλή τύχη στις νύφες και γενικότερα διακοσμεί χέρια και πόδια συνήθως σε ειδικές περιστάσεις και θρησκευτικές γιορτές.

17 Σεπτεμβρίου 2022

Ικαριώτικο πανηγύρι στο Μονοκάμπι Ικαρίας, 17/9/2019

Το γλέντι στα Ικαριώτικα πανηγύρια ξεκινάει περίπου στις 11 το πρωί και τελειώνει μετά τα μεσάνυχτα, τις πρωινές ώρες. Τα εδέσματα: κατσίκι βραστό σε διχτάκι, κατσίκι κοκκινιστό, συκωτάκια, χωριάτικη, πατάτες τηγανητές, κρασί και μπύρες. Τα παίρνεις σε μεγάλους ξύλινους ταμπλάδες μαζί και δύο βαθιά πιάτα που αργότερα σου τα γεμίζουν όσες φορές θέλεις, δωρεάν, με το ζωμό, όπου έβρασαν τα κρέατα. Γεμίζουν μ' αυτόν μεταλλικούς κουβάδες και σου τον σερβίρουν με μεγάλες κουτάλες. Νοστιμότατος κι αυτός. Σου δίνουν κι ένα χάρτινο τραπεζομάντηλο, μοσχοτρώς και γλεντάς. Ζήτω τα ικαριώτικα γλέντια. Ταξίδι στην Ικαρία χωρίς να το δεις και να διασκεδάσεις σ' αυτό είναι μισό. Το απολαύσαμε για τη ζωντάνια, τη συμμετοχή, τη μουσική, το φαΐ.
Μπράβο και στους Ικαριώτες που εξυπηρετούν τόσο κόσμο εθελοντικά. Μέρος από τα κέρδη πηγαίνει σε φιλανθρωπίες, μας είπαν. Μερικά video από τα πολλά, ένα δείγμα(τα μικρά video):



22 Αυγούστου 2022

Ποιηματάκι ολίγον παιδικό, μα για ενήλικες θαρρώ, για τρολ και τρολάρισμα (γραμμένο στις 21/8/2022 και εμπνευσμένο από το ταξίδι στη Νορβηγία το καλοκαίρι του2018))





Λαμπερός ήλιος

πετρωμένα τρολ

Μεταλλάχτηκαν

σε ατραξιόν.

Σε έρεβος καθολικό

στου Άδη το χωριό

έχετε εικόνες, δεν μπορεί;

Θα μας τρυπάνε με σουβλί.

Αν έχετε έλλογο ειρμό

Απαντήστε στο ερώτημα αυτό:

Να ζεις ή να ζεις σαν να μη ζεις;

Τρολ, τρολ, τρολ ...

να σε τρολάρουνε τα τρολ;

Ή να τρολάρεις τη ζωή

που είναι τόσο δα μικρή;

Στου Floyen τα υψώματα

Αεράκι δροσερό

καθαρίζει το μυαλό

κι όλοι ξορκίζουν το κακό.

Τρολ, τρολ, τρολ ...

τη μύτη σου ζουλώ

το αυτί σου το τραβώ

τα πόδια σου πατώ

Τρολ, τρολ, τρολ ...

Από το Floyen

ή απ' τον Άι-Λιά

με τα μπιστιροτρόλ

ψηφίζω  δαγκωτό 

το φως το λαμπερό

και τα οπίσθια σου γυρνώ.


Ματίνα Γκούτζιου

20 Ιουλίου 2022

Οι γυναίκες της Ναζαρέ (ταξίδι στην Πορτογαλία, Οκτώβριος 2021)

Η θεια μ' η Αμερσούδα τρία βρακιά φορεί ... οι γυναίκες της Ναζαρέ φορούσαν κάποτε επτά φούστες, τη μια πάνω στην άλλη, βρακιά δε γνωρίζω. Διαφόρων χρωμάτων και κοντές, όχι ιδιαίτερα κολακευτικές, αλλά η παράδοση, δηλαδή οι εργασίες που έκαναν κοντά στη θάλασσα, όπως το άπλωμα του μπακαλιάρου, επέβαλε και τον ενδυματολογικό κώδικα 
Η μία από τις φούστες ήταν μαύρη. Τη φορούσαν όταν οι άντρες τους, ανοίγονταν στον ωκεανό για ψαριές, σημάδι αγωνίας για τη μοίρα τους. Πόσο επικίνδυνο ο απρόβλεπτος, βαθύς και άγριος ωκεανός να είναι ο κύριος τροφοδότης σου. Σε κάποιες περιπτώσεις σημάδι ότι είναι μόνες και το πεδίο ελεύθερο. Αναλόγως την αγάπη που τους έδενε.
Κάποιες γυναίκες στη Ναζαρέ, φορούν τις φούστες αυτές, την παραδοσιακή τους ενδυμασία, και σήμερα για τουριστικούς λόγους. Αυτές που είδαμε εμείς πουλούσαν ξηρούς καρπούς και άλλα εδέσματα ή αναμνηστικά. Οι τουρίστες αδιάκριτα, με αγένεια ενοχλητική πέφτουν πάνω τους να τις φωταγραφίσουν, τις αγκαλιάζουν για τις ανάγκες της πόζας, χωρίς την άδεια τους κι αυτές κάθονται υπομονετικά, ελπίζοντας ότι θα αγοράσουν. Κάποιοι απομακρύνονται ξεδιάντροπα, νομίζουν οι ξεσαμάρωτοι ότι είναι υποχρεωμένες. 
Δίστασα να τις φωτογραφίσω, ακόμα κι όταν αγοράσαμε καραμελωμένους καρπούς από τον πάγκο τους, δε στήθηκα με την αναίδεια του εκμεταλλευτή, αλλά ένα δυο πλάνα, πολύ πολύ διακριτικά τα τράβηξα, όχι τα πρόσωπα τους, ίσα για να μπορώ να γράψω κάτι γι΄ αυτές.
 





25 Σεπτεμβρίου 2018

Μνήμες από κουλουκ'θάτο γλυκό του κουταλιού

Για κουλουκ'θάτο γλυκό, κολοκυθόπιτες  και άλλα ωραία. Κόψιμο σε τετράγωνα ριγωτά κομμάτια, καζάνι στην αυλή για αβέστωμα και βράσιμο, μπελαλίδικο,αλλά απόλαυση. Η μάνα μου το έκανε, εγώ καγκαμιάφουρα, η ακαμάτρα. Το περιγράφω όμως στο διαδίκυο, εκεί καταντήσαμε.





15 Ιουλίου 2018

Kulning. Ταξίδι στη Νορβηγία το καλοκαίρι του 2018



Στη διαδρομή Flam - Myrdal με το τουριστικό τραίνο (περίπου 20-21 χιλιόμετρα στα Νορβηγικά βουνά), σε κάποια στάση μας για να απαθανατίσουμε από κοντά τα νερά ενός μεγαλύτερου, ανάμεσα στους πολλούς, καταρράκτη, μας περίμενε μια έκπληξη. Ψηλά και δίπλα στον καταρράκτη μια αέρινη γυναικεία μορφή, μια Σκανδιναβή νεράιδα εμφανίστηκε από το πουθενά και άρχισε να τραγουδά ένα Kulning. Τι είναι τα Kulning; Αρχαία σκανδιναβικά μελωδικά καλέσματα στη φύση, πιο συχνά καλέσματα στα ζώα τους για να τα συγκεντρώσουν από την ελεύθερη βοσκή. Μαγικά! Και φυσικά δραματικά σ' ότι αφορά τη φασαρία και την οχλοβοή των τουριστών. "Είδαν πολλούς Κινέζους και τους έβαλαν κινέζικη μουσική" είπε κάποια. Απ' όλα έχει ο μπαχτσές και στις εκδρομές.

02 Μαΐου 2016

Τα κόκκινα αυγά του Εμμ. Ροΐδη


Απόστολος Γεραλής
Ζητήσας πολλάκις να μάθω διατί τρώγομεν αυγά την Λαμπρήν, και διατί μόνον τότε τα θέλομεν κόκκινα και σκληρά, όχι μόνον ημείς αλλά και όλοι από τον Πόλον μέχρι του Ισημερινού οι χριστιανοί, ηναγκάσθην επί τέλους να κατατάξω την απορίαν μου μεταξύ των αλύτων. Περί τούτου τω όντι ουδέν λέγουσιν ο νόμος και οι προφήται, ουδέ καν οι Ευαγγελισταί, αν δε ερευνήση τις δέκα σοφούς, είναι βέβαιος ότι θα λάβη παρ’ αυτών άλλας τόσας διαφόρους απαντήσεις, απαραλλάκτως ως αν τους ηρώτα ποίον είναι το ιατρικόν της φθίσεως ή το άριστον των πολιτευμάτων. Κατά τινάς μεν το ωόν είναι σύμβολον της αναστάσεως, διότι καθώς συντρίβει ο νεοσσός το κέλυφος, και αναπηδά ζων εξ αυτού, ούτω και ο Ιησούς από του μνήματος την πλάκα. Κατ’ άλλους όμως οι ταύτα διδάσκοντες είναι αγράμματοι και το χειρότερον ασεβείς, τα δε πασχαλινά ημών αυγά κατάγονται κατ’ ευθείαν γραμμήν από εκείνα τα οποία οι κακότροποι Ρωμαίοι ετοποθέτουν ζέοντα υπό την μασχάλην των χριστιανών μαρτύρων, ως γίνεται ακόμη και σήμερον, αν πιστεύσωμεν τους κακόγλωσσους, εις τα υπόγεια της ημετέρας αστυνομίας. Περί τούτων όμως ουδέν θέλουσι ν’ ακούσωσιν οι Σημειολόγοι οι επιμένοντες ότι το ωόν ήτο σύμβολον της γονίμου Ίσιδος και η καθ’ ωρισμένας εορτάς αυγοφαγία έθιμον φοινικικόν μεταδοθέν εις τους εβραίους και τους έλληνας, ως μαρτυρεί ο κρόκος αυτού, όστις κατά τον Βένφεϋν (β’ 179) είναι αυτόχρημα ο Χαλδαϊκός κορκόμ.

Διατί δε βάφονται τα αυγά κόκκινα, τούτο εξηγούσαν οι Ραβίνοι διδάσκοντες ότι, κατά τον Μωσαϊκόν νόμον, όχι μόνον όλα τα τρωγόμενα την ημέραν του Πάσχα, αλλά και αυτοί οι τοίχοι των οικιών πρέπει να κοκκινίζωνται με το αίμα του σφαζομένου αρνίου, προς εξιλέωσιν του Αγγέλου της καταστροφής. Κατά τον Αίλιον όμως Λαμπίδιον οι Ραβίνοι δεν ηξεύρουν τι λέγουσι, τα δε πρώτα ερυθρά αυγά δεν εβάφησαν, αλλ’ εγεννήθησαν κόκκινα από τας αυτοκρατορικάς όρνιθας την ημέραν της γεννήσεως του Αλεξάνδρου Σεύκρου, ως χαρμόσυνος οιωνός της μελλούσης φιλίας του προς τους χριστιανούς.

Πολύ όμως διάφορος είναι η εξήγησις του Πηδαλίου, του διδάσκοντος ημάς ότι: «Όταν οι Εβραίοι είπον: Το αίμα αυτού εφ’ ημάς και επί τα τέκνα ημών, εκοκκίνησαν όλα τα πράγματα όπου είχαν εις τας οικίας των, ακολούθως δε και τα αυγά, όθεν και οι Χριστιανοί εις ενθύμησιν του θαύματος, κοκκινίζομεν τα αυγά εν τη αναστάσει» (Πηδάλ., Λειψ. 1800, σελ. 204). Τας πλείστας άλλας της απορίας ταύτης λύσεις δεν έχω προχείρους εις την μνήμην μου, πλην μόνης της του Πανοσιωτάτου Εξάρχου του Αγίου Τάφου εν Βλαχία Ναθαναήλ, όστις, ερωτηθείς εν πασχαλινώ συμποσίω περί των κοκκίνων αυγών, μοι απήντησεν: «Τρώγε και μη ερεύνα».


Ακρόπολις Πασχαλινή 24.4.1888

via sarantakos.wordpress

Πρωτομαγιά των χρόνων της αθωότητας

Λουκάς Γεραλής - Πρωτομαγιά

Τον πιάναμε το Μάη στις γύρω εξοχές της πόλης μου, όταν ήμουν παιδί, με γονείς, θείους-ες και ξαδέρφια. Στρώναμε κάτω κουβέρτες ή κουρελούδες, πάνω στις οποίες τρώγαμε κιόλας. Δεν παίρναμε μαζί μας ψησταριές, γιατί δεν είχαμε αυτοκίνητο, εξάλλου οι εξοχές βρίσκονταν πολύ κοντά κι όλοι κουβαλούσαμε κάτι. Σε καλάθια τα τρόφιμα, στο χέρι τα στρωσίδια κλπ. Τα φαγητά ήταν μαγειρεμένα από το σπίτι και την τιμητική τους είχαν οι κεφτέδες (στην Κοζάνη είναι θηλυκού γένους), οι πίτες, τα κιχιά, σαλάτες της εποχής, τυρί και φυσικά το παραδοσιακό ρυζόγαλο. 

Τρελαινόμασταν στο παιχνίδι, δέναμε σχοινιά σε δυο αντικριστά δέντρα και κατασκευάζαμε αιώρες με στρωσίδι κουβέρτες ή κιλίμια, ή δέναμε τις κούνιες κατακόρυφα από κάποιο κλαδί, βάζαμε πάνω μια διπλωμένη κουρελού για να μην μας κόβει τον πισινό μας το σχοινί και φτάναμε όσο πιο ψηλά γινόταν, πιάναμε χελώνες και τις βάζαμε να κατουρήσουν (κακό αυτό), κυλιόμασταν στα χώματα, ματώναμε τα γόνατα μας, μαζεύαμε λουλούδια και μας έπλεκαν στεφάνια χωρίς να απαθανατίζουμε τις στιγμές με φωτογραφικές μηχανές που δεν υπήρχαν. Συνήθως, γυρνούσαμε τα παιδιά ξεθεωμένα από το παιχνίδι και ξεραινόμασταν στον ύπνο πριν προλάβουμε να πλυθούμε. 

Μετά μπήκε στη ζωή μας η πρόοδος και η τεχνολογία, κι όλα αυτά έγιναν αναμνήσεις. Πρέπει να ρωτήσω το παιδί μου πώς θυμάται εκείνη τις Πρωτομαγιές των παιδικών της χρόνων για να βρούμε τις διαφορές.

20 Δεκεμβρίου 2015

H "γκουγκόσια"

Πίστι, πίστι, μπάλα
τρως ψωμί και γάλα.

Το δίστιχο αυτό επαναλαμβανόταν πολλές φορές από τη γιαγιά μου και εμάς τα εγγόνια, όσο εκείνη έσφιγγε  και πίεζε τα κομματάκια της ψίχας του  ψωμιού με το τριμμένο τυρί μέσα σε μια βαμβακερή καρό πετσέτα, δίνοντας στο περιεχόμενο της κυκλικό σχήμα. Μετά από μερικά λεπτά τα δύο αυτά υλικά, γίνονταν ένα σφιχτοδεμένο, ενιαίο μείγμα που είχε το σχήμα μιας μικρής μπαλίτσας, ενώ γευστικά ήταν πολύ νόστιμο. Ακόμα κι εγώ που υπήρξα ένα κακόφαγο παιδί, θυμάμαι να το τρώω με όρεξη. Θες το τραγουδάκι, θες το σχήμα, το έδεσμα γινόταν πιο δελεαστικό και εύγευστο. 
Στο δίστιχο αντί για τη λέξη τυρί, που είναι το ένα από τα δύο υλικά του εδέσματος, υπάρχει η λέξη γάλα, φαντάζομαι λόγω ρίμας. Εξάλλου το τυρί είναι προϊόν του γάλακτος.
Στο βιβλίο "Γεύσεις από παλιά Κοζάνη" των Μ. Τσικριτζή και Φ. Φτάκα το έδεσμα αυτό αναφέρεται ως " γκουγκόσια", με την εξής περιγραφή από μια παλιά Κοζανίτισσα:  " 'Επιρνάμι  ψουμί μέση, έβανάμι μέσα ούρδα ή και τυρί άμα είχαμι, το 'δινάμι σι μια πιτσέτα κι το 'στριβάμι, το 'στριβάμι όσου να γέν' μια μπάλα όλου αντάμα. Ξέρς τι καλό ήταν;"
Κλείνοντας να συστήσω στις μητέρες να το δοκιμάσουν ως κάτι διαφορετικό  στη διατροφή των παιδιών τους.

10 Δεκεμβρίου 2015

Με τη φιλίτσα στο χέρι

Διαβάζοντας κεφάλαια από το εξαιρετικό και ιδιαίτερα διαφωτιστικό για τη Λαογραφία, Ιστορία, Οικονομία, Τοπιογραφία...γενικά για τον πολιτισμό της Κοζάνης βιβλίο " Γεύσεις από παλιά Κοζάνη" των Ματίνας Τσικριτζή-Μόμτσιου και Φανής Φτάκα-Τσικριτζή, στάθηκα στο κεφάλαιο "με τη φιλίτσα στο χέρι", καθώς ανασύρθηκαν μνήμες από την παιδική μου ηλικία και εικόνες του εαυτού μου με μια φέτα ψωμί στο χέρι, αλειμμένη συνήθως με βούτυρο και σπιτική μαρμελάδα να τρέχω στις γειτονιές για να παίξω. Συχνά ακουμπούσα τη φέτα αυτή σε κάποιο περβάζι ή πεζούλι και που και που θυμόμουν να φάω και καμιά μπουκιά, άλλοτε πάλι επέστρεφα μετά από ώρες στο σπίτι μου με ολάκερη τη φέτα στο χέρι ή με ένα μέρος της ή με τη φέτα ξεχασμένη στο πεζούλι και μένα χορτασμένη από παιχνίδι και ξεγνοιασιά, τη μάνα μου όμως στενοχωρημένη για το παιδί της που ήταν κακόφαγο και αδύνατο.
Η φιλίτσα για την οποία γίνεται λόγος στο βιβλίο ανέσυρε μερικές ακόμα μνήμες. Θυμήθηκα που η γιαγιά μου η Φωτεινή, μας έπαιρνε για απογευματινή συνήθως επίσκεψη στη θεία μου τη Βαγγελούδα, για να ξεκουράσει και τη μάνα μου από εμάς. Το σύνηθες κέρασμα της θείας σε μας τα παιδιά ήταν μια φέτα ζυμωτό ψωμί με βούτυρο και ζάχαρη από πάνω.
Θυμήθηκα και τις αυγόφετες που τηγάνιζε πολύ συχνά για απογευματινό η μάνα μου και τις οποίες τρώγαμε κομμένες σε "στρατιωτάκια" (δηλ.  μικρά κομμάτια) πασπαλισμένα με ζάχαρη. Τις αυγόφετες με τον ίδιο ακριβώς τρόπο τις φτιάχνω κι εγώ για τη θυγατέρα μου και πολύ της αρέσουν.

Ας δούμε όμως μερικά αποσπάσματα από το "νόστιμο δρομολόγιο στα περασμένα" όπως λέει στα πρώτα εσώφυλλα του βιβλίου.  Ο αναγνώστης αρχικά μαθαίνει τι εστί φιλίτσα, "ευμεγέθης φέτα ψωμιού, αλειμμένης με οτιδήποτε διέθετε το σπίτι, συνήθως προϊόντα της οικιακής οικονομίας". Στη συνέχεια αναφέρει ότι τα προϊόντα αυτά ήταν ανάλογα της εποχής και της οικονομικής κατάστασης του κάθε νοικοκυριού. Έτσι η φέτα αλείφονταν με λίγδα (χοιρινό λίπος), ζάχαρη, ζάχαρη και καφέ, "μαντζιούν" (πετιμέζι πηχτό), μαρμελάδα, θρεψίνη (σιρόπι από σταφίδες), ελιές, λίγο τυρί ή δερματίσιο (τουλουμοτύρι), βούτυρο, μέλι. Η φιλίτσα λέει και στο βιβλίο ήταν το σήμα κατατεθέν των παιδιών στις γειτονιές. Οι περιγραφές είναι παρόμοιες με τις δικές μου μνήμες από την ανέμελη και γεμάτη παιχνίδι παιδική ηλικία.
"Αν η φιλίτσα κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού έπεφτε σε σχετικά καθαρό έδαφος, ουδέν πρόβλημα. Τη σήκωνες, τη φυσούσες λίγο για να φύγουν τα μπάμπαλα (τα σκουπιδάκια) και την έχαφτες (έτρωγες) χωρίς δεύτερη σκέψη. Αν όμως η ζημιά ήταν ανεπανόρθωτη, σήκωνες το ψωμί, το φιλούσες και το έβαζες σε μια άκρη για να μην το πατήσει κανείς, πράγμα που έδειχνε το σεβασμό των παλιότερων κοινωνιών προς το ψωμί που δύσκολα έβγαινε, καθώς ήταν η βασική τροφή που συντηρούσε με αξιοπρέπεια τις πολυμελείς οικογένειες" 
"Ο Αϊ Θανάσης, ο Αϊ Σαράντης, τ' Ντουζ' η μπιστιρά (πέτρα), τ' Μπαντιαμάκα η μπιστιρά, η Αγία Παρασκευή ήταν μερικά μόνον από τα μέρη που δέχονταν το μικρόκοσμο της πόλης τα απογεύματα της άνοιξης και του καλοκαιριού με το "δειλνό" στο χέρι. Αλλά ο πιο δημοφιλής τόπος συνάντησης ήταν η Αγιάννα, κυρίως λόγω της "γκλίστρας", ενός φυσικού λείου βράχου όπου έκανες τσουλήθρα, με αποτέλασμα να μην απομέν' βρακί για βρακί". 

Από Ματίνα Γκούτζιου

20 Οκτωβρίου 2015

Μια εκλειπούσα παρομοίωση


" Ήταν ντροπαλός και ένοχος σαν το παιδί που έκλεψε γλυκό απ' το βάζο" διαβάζω σε λογοτεχνικό βιβλίο. Θυμάμαι ότι στα μικράτα μου η παρομοίωση αυτή χρησιμοποιούνταν ακόμα, αφού ενίοτε τα γλυκά κρύβονταν από τη μητέρα για να "ξεντροπιαστεί", αν κάποιος μουσαφίρης χτυπούσε την πόρτα του σπιτιού. Από τα γλυκά του κουταλιού, σιροπιαστά, κουραμπιέδες κλπ ένα μεγάλο μέρος, το καλύτερο, φυλάγονταν για τους επισκέπτες, ενώ τα κομμάτια που δεν έβγαιναν πολύ καλά στο μέγεθος ή στο σχήμα, τρώγονταν από τους οικείους. Το αντίθετο δηλ. απ' ότι συμβαίνει σήμερα. Πήγαζε η συμπεριφορά αυτή στο παρελθόν από το σεβασμό στον ξένο, από το φόβο του σχολιασμού για την α-νοικοκυροσύνη της οικοδέσποινας ή από την φτώχεια των ανθρώπων.
Σήμερα οι μουσαφιραίοι είναι σπάνιοι, οι άνθρωποι πνιγμένοι σε ποικίλες υποχρεώσεις δεν προλαβαίνουν ή δεν τους απομένει η διάθεση για να χαρούν την ανθρώπινη συντροφιά και επικοινωνία, αλλά τα γλυκά - συνήθως αγορασμένα από τα ζαχαροπλαστεία - αφθονούν για να τα τρώμε μόνοι μας ή σε πιο κλειστό οικογενειακό κύκλο. 

19 Οκτωβρίου 2015

Πόσα να φορτωθεί ο γάιδαρος του Χότζα;


Διδακτική ιστορία:

Κάποτε ο Ναστραντίν αγόρασε ένα γάιδαρο. Ο πωλητής έδωσε στο Χότζα διάφορες οδηγίες για το ζώο. Του είπε λοιπόν ότι ο γάιδαρος πρέπει να τρώει τρεις οκάδες κριθάρι κάθε μέρα. Το πρώτο διάστημα ο Χότζας ακολούθησε τις οδηγίες, κάποια στιγμή όμως σκέφτηκε «Και τι θα πάθει αν του μειώσω λίγο την τροφή;».
Έτσι άρχισε να του δίνει δυο οκάδες κριθάρι την ημέρα. Καθώς φαινόταν ότι ο γάιδαρος δεν είχε πρόβλημα, ο Χότζας συνέχισε να μειώνει σταδιακά την τροφή. Ο γάιδαρος αδυνάτισε και εξαντλήθηκε. Αυτό όμως δεν πτόησε το Χότζα που, όσο ο γάιδαρος στεκόταν στα πόδια του, τόσο του μείωνε την τροφή. Στο τέλος, κατέληξε να αφήσει το ζώο εντελώς νηστικό. Καθώς ο γάιδαρος επιβίωνε ακόμη, ο Χότζας ήταν ενθουσιασμένος γιατί είχε κατορθώσει να εκπαιδεύσει το γάιδαρο να ζει χωρίς τροφή.
Το ζώο άντεξε την απόλυτη πείνα για λίγες μέρες και στο τέλος ψόφησε. Ο Χότζας ήταν απαρηγόρητος για το χαμό του ζώου. Στους φίλους και συγγενείς που προσπάθησαν να μάθουν την αιτία της τόσης θλίψης απαντούσε: «Δε με νοιάζει τόσο που τον έχασα. Αυτό που με στενοχωρεί περισσότερο απ” όλα είναι ότι μόλις συνήθισε να μην τρώει, ψόφησε».


Ο Νασρεντίν Χότζα ή γνωστότερος ελληνικά ως Ναστραντίν Χότζας (το όνομα σημαίνει «Η δόξα της Πίστης» στα Αραβικά) ήταν ένας δημοφιλής κεντρικός ήρωας μύθων, παροιμιών, ανεκδότων που κυκλοφορούσαν ευρύτατα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανόμενης και της Τουρκίας.

03 Οκτωβρίου 2015

Ούτε για "σκλιντζαράκια" τα πορτοκάλια της λαϊκής!



Συφοριασμένα τα καλύτερα πορτοκάλια που βρήκαμε στη λαϊκή αγορά! Μισοκίτρινα, μισοπράσινα, γεμάτα μαύρα στίγματα, ούτε για ξύσμα η φλούδα τους και μάλλον μόνον για χυμό κι όχι για φαγητό! Τιμή κιλού από 1.25 - 1.50 € για να πάρεις σκάρτο πράμα! Σκέφτομαι ότι οι τιμές στις λαϊκές είναι για Α' ποιότητα, αλλά τα προϊόντα τελευταίας διαλογής. Πού πήγαν τα πορτοκάλια που ανοίγαμε τη φλούδα τους με τα δάχτυλα και κάναμε "σκλιντζαράκια"; 

Τι ήταν το σκλιντζαράκι; Ένα βραχιολάκι από φλούδες πορτοκαλιού. Κόβαμε τη φλούδα του πορτοκαλιού σε μικρά ανώμαλα αλλά ισομεγέθη κομμάτια, τα περνούσαμε με ένα βελόνι σε κλωστή, όπως τις χάντρες του κολιέ, τα δέναμε, τ' αφήναμε να ξεραθούν πάνω στη σόμπα για να είναι ελαφριά και να μην κόβονται με το χτύπημα και μετά παίζαμε μ' αυτό το βραχιολάκι, το σκλιντζαράκι, πετώντας το στον αέρα και ξαναπιάνοντας το σαν ένα τόπι. Υπήρχαν κι άλλες παραλλαγές του παιχνιδιού. Για παράδειγμα στην ομαδική του εκδοχή, ο ένας παίχτης προσπαθούσε να περάσει το σκλιντζαράκι σ' ένα τέρμα, ενώ ο "τερματοφύλακας" προσπαθούσε να το αποκρούσει. Το παιχνίδι μου το έμαθε η γιαγιά μου (γεννημένη την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα), πράγμα που σημαίνει ότι υπήρχε από την εποχή της, τότε που δεν παράγονταν βιομηχανοποιημένα παιχνίδια. 

Τα πορτοκάλια των εικόνων στο διαδίκτυο σε ποια λαϊκή τα πουλάνε; Ή μόνον εξάγονται κι εμείς τρώμε τη σκαρταδούρα;

16 Σεπτεμβρίου 2015

Κατανάλωση καρπουζιού αλά Κοζανίτικα ή Μακριδακικά


Το κύριο μέρος του καρπού, το εσωτερικό του, καταναλώνεται ως δροσερό, ζουμερό και εύγευστο φρούτο, τα σπόρια ως υπερτροφή, όπως λέει και ο διαδικτυακός "φίλος", συγγραφέας και φυσικός καλλιεργητής Γιάννης Μακριδάκης, - οπότε δεν χρειάζεται να τσιμπάμε και να ξοδευόμαστε με τα διαφημιζόμενα συμπληρώματα διατροφής - το άσπρο της φλούδας ως γλυκό του κουταλιού και το υπόλοιπο, η πράσινη φλούδα που περισσεύει, στον κάδο κομποστοποίησης!
Οικολογική συνείδηση και πνεύμα οικιακής οικονομίας στην πράξη, που μου θύμισε το "μπέντι" για τον Εβραίο που πέρασε από τον τόπο μας και δεν στέριωσε φοβούμενος την ευστροφία (χα!) ή την πρώιμη οικολογική ευαισθησία του Κοζανίτη πανδοχέα!
Για τη σχετική ιστορία: εδώ

20 Αυγούστου 2015

Κοζανίτικα αινίγματα


Και πάλι από το βιβλίο "Γεύσεις από παλιά Κοζάνη" των Ματίνας  Τσικριτζή Μόμτσιου και Φανής Φτάκα Τσικριτζή που αποτελεί πηγή γνώσης για τον πολιτισμό της Κοζάνης, παραθέτω μερικά από τα πολλά αινίγματα σε τοπική διάλεκτο που σχετίζονται με τροφές, καρπούς και τη μαγειρική γενικότερα.

1. Αβγό
Έχου ένα βαριλάκι πό 'χι δυο λουιές κρασάκι. (λουιές = είδη)

2. Αρμιά (λάχανο τουρσί)
Μια παρτάλου, μια τζιρτζέλου στου καδί μέσα γκυλιέτι. (α)παρτάλου, τζιρτζέλου = αυτή που φοράει ράκη β) γκυλιέτι = κυλιέται)

3. Ελιά
Ένας καλόιρους μι του τσάκνου στουν κώλου. (τσάκνου = το κλαράκι)

4. Καρπούζι
Πράσινος πύργους, κόκκινους κάμπους, κι μέσα αράπδις χουρεύν.

5. Κουτάλα
Στιγνή τ' βάνου χλουρή τ' βγάνου. (χλουρή = φρέσκια, νωπή)

6. Κλήμα - σταφύλι - κρασί
Άσχημους πατέρας, όμουρφου πιδί κι ζουρλό αγγόν'. (ζουρλό = τρελό)

7. Ρεπάνι
Είμι άσπρου σαν τυρί κι τυρί δεν είμι, έχου πουντικού νουρά κι ποντικός δεν είμι.

8. Καλίγκα (το ρόδι)
Χίλια αδέλφια μαζουμένα σι μια κάπα τυλιγμένα.

9. Κάστανο
Απ΄όξου πιτσί, απού μέσα μαλλί κι μέσα μια χαψιά καλή (πιτσί = το πετσί)

10. Κεράσι
Τίρι - τίρι κρέμιτι, να του 'χα να του χάψου. (να του χάψου = να το φάω)


16 Αυγούστου 2015

Εικόνες και μυρωδιές από τα αραδιασμένα ξύλα της αυλής μου

Και τι δεν έχω ψήσει ανάμεσα στα κενά που δημιουργούσαν τα αραδιασμένα ξύλα της αυλής μου. Ήταν ένα από τα αγα-πημένα μου παιχνίδια και αφιέρωσα πολλές ώρες παιχνι-διού κάνοντας τη φουρνάρισσα, αλλά και τη μαγείρισσα, αφού οι δυο ρόλοι ήταν αλληλένδετοι. Μ' αυτό τον τρόπο εξασφάλιζα το φαγητό της κουκλοοικογένειας που περίμενε αραδιασμένη σε κάποιο ντουβάρι ή και στο χώμα της αυλής να φάει. Τα υλικά για τη μαγειρική τα προμηθευόμουν από τον κήπο μας. Φύλλα δέντρων, λουλούδια, καρποί...ανακατεύονταν με νεράκι στα κουζινικά και φουρνίζονταν στα κενά ανάμεσα στα ξύλα, στον υποτιθέμενο φούρνο. Μέχρι να ψηθούν με περίμεναν ένα σωρό άλλα παιχνίδια, καθώς η φαντασία κάλπαζε. Από την ανοιχτή πόρτα του εργαστηρίου του ο πατέρας μου με παρακολουθούσε και ποτέ δε μου χάλασε χατίρι όταν τον κερνούσα κάτι απ' αυτά που μόλις είχα ψήσει, προσποιούνταν ότι το τρώει και μάλιστα με επιφωνήματα που απέδιδαν τα εύσημα στη μαγείρισσα.

Οι γλυκές αυτές μνήμες με κάνουν να συνειδητοποιώ πόσο τυχεροί υπήρξαμε όσοι ήμαστε παιδιά τις δεκαετίες  '60, '70 και παίξαμε ώρες πολλές στις γειτονιές και τις αυλές. Χορτάσαμε παιχνίδι. Το δικό μου παιδί μεγάλωσε σε διαμέρισμα, δεν κυλίστηκε στο χώμα, δεν μάτωσαν τα γόνατα της, δεν εξαφανίστηκε σε γειτονιές, δεν έτρεξε άφοβα με το ποδήλατο στους δρόμους της πόλης, δεν έμειναν στη μνήμη της οι μυρωδιές της φύσης, των λουλουδιών, των ανθισμένων δέντρων και φυτών, των ξύλων, της βρεγμένης γης, του ποτισμένου κήπου το βράδυ, δεν άκουσε τους ήχους των πουλιών, της γειτονιάς που κουβέντιαζε τα βράδια στους χωρατάδες....δεν είχε σκυλάκι, γατούλες, κοτούλες....δεν έδεσε σχοινιά ανάμεσα σε δυο δέντρα για να ξαπλώσει στην αυτοσχέδια αιώρα από κουρελού....δεν έπαιξε κυνηγητό, κρυφτό, κλέφτες κι αστυνόμους, τα καπάκια....στις γειτονιές κι είναι κρίμα! Βέβαια η κάθε γενιά έχει τα δικά της παιχνίδια, αυτά που επιβάλλουν οι συνθήκες και πάντα η παιδική φαντασία βρίσκει τρόπους. Τα παιχνίδια αφθονούν, αγοράζονται με τέτοια υπερβολή από τους γονείς που ακόμα και τα παιδιά έχουν μπουχτίσει και δεν τους δίνουν σημασία, ενώ πολλά απ' αυτά έχουν κάτι από τη διαστροφή των μεγάλων, κούκλες μακιγιαρισμένες που ακολουθούν πιστά τη μόδα ή κατασκευάζονται καθ' ομοίωση κινηματογραφικών ηρώων ή των star της βιομηχανίας του θεάματος, ηλεκτρονικά παιχνίδια και παιδικές σειρές που εθίζουν στη βία, στον πόλεμο...ή αποτελούν μέρος της προπαγάνδας της καθεστηκυίας τάξης. Χρειάζεται πολύ προσεκτική επιλογή, αν και συχνά δε γίνεται να αρνηθείς στο παιδί σου το παιχνίδι που η διαφήμιση έχει επιβάλει, όσο κι αν διαφωνείς.

20 Ιουλίου 2015

Δροσιστικά ποτά και αναψυκτικά προπολεμικά και μεταπολεμικά στην Κοζάνη



Το καλοκαίρι τα παγωμένα αναψυκτικά και οι χυμοί φρούτων καταναλώνονται περισσότερο σε σχέση με το χειμώνα. Εννοείται ότι πρέπει να προτιμάμε τους φυσικούς χυμούς και βέβαια όχι αυτούς του εμπορίου που μόνο φυσικοί δεν είναι. Τους χυμούς μπορούμε να τους παρασκευάζουμε στύβοντας ή βάζοντας στο μπλέντερ τα φρούτα της εποχής που αγοράσαμε από το μανάβη και τη λαϊκή αγορά. Τώρα πόσο υγιεινά είναι τα φρούτα του εμπορίου εξαιτίας των λιπασμάτων, ραντισμάτων κλπ, είναι ένα ζήτημα που δεν θα μας απασχολήσει στην παρούσα ανάρτηση, το θέμα της οποίας είναι τι είδους αναψυκτικά ή δροσιστικά ποτά κατανάλωναν προπολεμικά και μεταπολεμικά οι κάτοικοι της περιοχής μας.

Τις πληροφορίες αντλώ από το βιβλίο "Γεύσεις από παλιά Κοζάνη" των Μ. Τσικριτζή και Φ. Φτάκα, καθώς και από προσωπικές μνήμες. Διαβάζω στο βιβλίο ότι η Κοζάνη ήταν μια περιοχή με 7-8 μήνες χειμώνα και δροσερά καλοκαίρια και επομένως τα δροσιστικά ποτά δεν ήταν απαραίτητα. Συγχρόνως τα περιορισμένα οικονομικά των πολλών κατοίκων δεν επέτρεπαν την αγορά φρούτων για παρασκευή χυμών παρά μόνον αν ήσουν άρρωστος, Τότε εξασφαλίζονταν κάποια πορτοκάλια ή λεμόνια για να σου στύψουν χυμούς που βοηθούσαν στην ανάρρωση. Για να βοηθήσουν τα παιδιά που είχαν πυρετό ή κάποιες εξανθηματικές νόσους οι γυναίκες παρασκεύαζαν κι ένα άλλο ποτό από τα μαύρα μούρα που αφθονούσαν στην περιοχή. Έβραζαν τον καρπό με ζάχαρη και νερό και στη συνέχεια έπαιρναν το σιρόπι το οποίο αραίωναν με δροσερό νερό. Το ίδιο έκαναν και με το ξινό πετιμέζι, δηλ. το βρασμένο μούστο, που τον αραίωναν με νερό και ανακούφιζε από την κάψα της "θερμασιάς" (τον πυρετό). Για τον ίδιο λόγο παρασκεύαζαν και βυσσινάδα.

16 Ιουλίου 2015

Τα πρώτα μπάνια του λαού (σε Κοζανίτικη διάλεκτο, από τον Νάση Αλευρά)


Μια που έφτασε ο καιρός των διακοπών και της θάλασσας, αντιγράφω από το βιβλίο του Νάση Αλευρά  "μ' είπιν η μάνα μ' " (έκδοση 1964) μια ακόμα σατιρική ιστορία που σκιαγραφεί την εποχή, τους ανθρώπους, τις συνήθειες, την άγνοια για όσα συνέβαιναν έξω από τη μικρή, κλειστή τους κοινωνία, την προσπάθεια εκμοντερνισμού κλπ. Η ιστορία έχει τον τίτλο "Οι Γουργόνις" (μετά το κείμενο υπάρχει γλωσσάρι).

Κίντσαν ουόλ' οι θαλασσόλυκ' απ' τ' Σκί'ρκα, τα διλφίνια απ' τού Κυραμαργειό κ' οι γουργόνις απ' τ' Ζαμάρα, να πααίν' στ' θάλασσα να κουλυμπήσ'ν. Κίτσιν κ' η Τιάτιου μι τ' θυγατέρα τ'ς τ' Λίλυ (Κουκούλα τ' λιέν' αμ' είνι τ'ς μόδας να γιένιτι Λίλυ) απ' σπουδάζ' μαμή σ'ν Ανθήνα.
Σιέφκαν στ' θάλασσα οι άντρις μι τα κουντουβράκια. Σιέφκαν κ' οι γυναίκις μι τα κουντά τα πκάμσα, ουόξου πουδάρια, ουόξου χέρια κι λιμόν κι πλάτις. Κι τα λιανά τα πιδιά μου στου τσιτσί.
Πήριν κ' η Τιάτιου του σαπούν' κ' ιένα πισκίρ' ιέμασιν τα πουδουνάρια τ'ς κι σιέφκιν στ' θάλασσα να πλύν' τα πουδάρια τ'ς. Σαπούντζιν, σαπούντζιν κι αφρά δεν ιέβγινιν. Τ' λιέει η Λίλυ.

22 Ιουνίου 2015

Αρίνταγας - Μπουρντάκιοϊ - κατσεδό - Auf Balkonien, δηλ. ο λαός αδυνατεί να πάει διακοπές


Δυστυχώς και φέτος πολλοί πολίτες της άτυχης χώρας μας (η ατυχία έγκειται στους πολιτικούς που την κυβέρνησαν και την κυβερνούν) δεν θα καταφέρουν  να κάνουν διακοπές, γιατί δεν τους περισσεύουν χρήματα, καθώς τους απομυζούν ποικιλοτρόπως και χωρίς έλεος οι κυβερνήσεις που εκλέγονται από τους ίδιους τους παθόντες. Ο λαός βέβαια πάντα έβρισκε τρόπους να διακωμωδεί την κατάσταση, τη  δυστυχία και τα παθήματά του για να ανταπεξέρχεται στις δυσκολίες. Έτσι την αδυναμία του να πάει διακοπές την απέδωσε με λέξεις και φράσεις, διαφορετικές από τόπο σε τόπο, αλλά με την ίδια σημασία και αστεία διάθεση.
Όσοι καταγόμαστε από την Κοζάνη γνωρίζουμε ότι ο Αρίνταγας είναι ένας φανταστικός τόπος διακοπών, η φανταστική παραλία της ορεινής Κοζάνης. Η λέξη χρησιμοποιείται γενικότερα για να δηλώσει τον ανύπαρκτο τόπο, το πουθενά, αλλά κυρίως για να σχολιάσει σκωπτικά την αδυναμία των Κοζανιτών παλαιότερων εποχών να κάνουν διακοπές λόγω της φτώχειας τους και της απομόνωσης της περιοχής τους, όταν τα συγκοινωνιακά μέσα δεν υπήρχαν ή ήταν λιγοστά. Έτσι λοιπόν οι κάτοικοι για να διασκεδάσουν τον πόνο τους και αυτοσαρκαζόμενοι συγχρόνως επινόησαν τον Αρίνταγα. Υπάρχει μάλιστα και ένα σκωπτικό σχετικό τραγουδάκι (μάλλον σύγχρονο ευφυολόγημα αφού κάνει λόγο για μετρό) το οποίο και παραθέτω: