Περί Αρχαίων Ελληνικών ο λόγος

Πολύ κουβέντα έγινε για τα Αρχαία Ελληνικά και την κατάργηση τους στο Γυμνάσιο. Τελικά δεν καταργούνται, αλλά η διδασκαλία τους μειώνεται κατά μία ώρα τη βδομάδα κι έτσι οι τρεις ώρες Αρχαίων από το πρωτότυπο γίνονται δύο. Με τη συνήθη αξιοπιστία του το Υπουργείο Παιδείας, αρχικά ανακοίνωσε ότι η κομμένη ώρα των Αρχαίων θα δοθεί στη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας που από δίωρο μάθημα θα γίνει τρίωρο, πράγμα λογικό, να διδάσκονται και να ασκούνται δηλαδή οι μαθητές περισσότερο στη γλώσσα που καθημερινά χρησιμοποιούν παρά στη γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων ή μάλλον την εξέλιξη της, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τα ελληνιστικά χρόνια και εξής. Αλλά τελικά ούτε αυτό ισχύει, παρά μόνον για την α΄γυμνασίου. Από κάπου πρέπει να κόψουν ώρες για να περιορίσουν τις δαπάνες, γιατί περί αυτού πρόκειται, και η δυσκολία της διδασκαλίας και εκμάθησης των Αρχαίων, έδωσε ένα καλό πάτημα για να χρησιμοποιήσει το Υπουργείο κόφτη και στα Αρχαία Ελληνικά. 

Αυτά για φέτος, γιατί το ζήτημα μάλλον δεν κλείνει λόγω οικονομικής δυσχέρειας και κρίσης. Μήπως, λοιπόν, δεν χρειάζεται καν το δίωρο των Αρχαίων Ελληνικών, λένε  κάποιοι; Μήπως θα έπρεπε εντελώς να καταργηθεί η διδασκαλία τους στο Γυμνάσιο; Αν και φιλόλογος, θα προσπαθήσω να είμαι αντικειμενική και να περιγράψω την πραγματικότητα που βιώνουμε στα σχολεία σχετικά με το μάθημα:

1. Η εμπειρία μου ως καθηγήτριας που διδάσκει Αρχαία Ελληνικά στο Γυμνάσιο είναι ότι τα παιδιά Αρχαία δεν μαθαίνουν. Αποστηθίζουν ως επί το πλείστον και ταλαιπωρούνται με κάποιους τύπους, αλλά στη συνέχεια τους ξεχνούν και μόνον αν ακολουθήσουν θεωρητική κατεύθυνση, αρχίζουν να ασχολούνται πιο σοβαρά με το μάθημα αυτό. Και πάλι δηλαδή για λόγους εισαγωγής στο πανεπιστήμιο και όχι από αγάπη ή θέληση για τη γλώσσα και τα κείμενα. Αιτία της στάσης τους είναι ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η ραγδαία εξέλιξη των θετικών και τεχνολογικών επιστημών και τα σημερινά ενδιαφέροντα και αξίες των οποίων εμείς οι γονείς και η κοινωνία γενικότερα είμαστε καθοδηγητές, πρεσβευτές και πρότυπα και τα οποία απομακρύνουν τα παιδιά από τις ανθρωπιστικές σπουδές. Χρειάζεται να μεγαλώσει, ωριμάσει και βέβαια πολύ να μελετήσει κάποιος για να εννοήσει την αξία τους και να επιθυμεί να μελετήσει και να μορφωθεί μέσα από τα κείμενα της αρχαίας γραμματείας και το περιεχόμενο τους, ανεξάρτητα από τις σπουδές του. Και τότε, ό,τι έμαθε, επανέρχεται και η μαγιά ζυμώνεται με τη νέα γνώση και επιτελείται ένα μικρό θαύμα, αυτό της γνώσης που ποτέ δεν πάει χαμένη, αλλά ανθίζει μέσα στο κατάλληλο περιβάλλον.

2. Θα περιγράψω πως αντιμετωπίζουν το μάθημα αυτό οι μαθητές στο Γυμνάσιο, βασισμένη στην πολυετή εμπειρία μου: Στην α΄γυμνασίου τα πρωτάκια αρχικά νιώθουν φόβο και άγχος για το μάθημα. Διαπιστώνουν σύντομα ότι δεν πρόκειται για κάτι τόσο δύσκολο και εξ αρχής τη συγγένεια της νεοελληνικής με την αρχαία. Τώρα, αν έχουν την τύχη να έχουν έναν εκπαιδευτικό που μπορεί, παρά τα άθλια, κακογραμμένα και με πολλά λάθη ανθολόγια κειμένων των Αρχαίων, να κάνει το μάθημα ενδιαφέρον χρησιμοποιώντας εναλλακτικά τα μέσα που του παρέχει η τεχνολογία και η γνώση των νέων μεθόδων διδασκαλίας, τότε συμπαθούν το μάθημα και όπως λεν τους αρέσει. Αν όχι, τα πράγματα δυσκολεύουν.

Από τη β΄γυμνασίου και μετά γίνεται τόση πολλή η διδαχθείσα ύλη και τα μορφοσυντακτικά φαινόμενα που οι μαθητές αδυνατούν να τα αφομοιώσουν, μαθαίνουν κάτι καινούργιο, ξεχνούν το παλιό, που δεν είναι εύχρηστο στην καθημερινότητα τους. Εννοείται ότι έχουν και ένα σωρό άλλες υποχρεώσεις: ξένες γλώσσες, μουσική, αθλήματα και φροντιστήρια με τα οποία τρέχουν ολόκληρη τη μέρα, χωρίς ανάπαυλα και χρόνο για παιχνίδι και ξεκούραση, που φτάνουν να λένε τα Αρχαία μας μάραναν και έχουν δίκιο.

Μόνον όταν θα έχουμε ένα ανθρώπινο σχολείο για τους μαθητές και μάλιστα μόνον όταν όλα θα γίνονται μέσα στο σχολείο με ελκυστικά βιβλία, μόνον τότε οι μαθητές μας μπορεί να πουν ότι και τα Αρχαία είναι ένα ενδιαφέρον μάθημα που τους μορφώνει και τότε μπορεί να εκπλαγούμε από το ενδιαφέρον τους γι' αυτό. Αν, υποθετικά, είχαμε ένα σχολείο, όπου ο μαθητής θα μπορούσε να επιλέγει ανάμεσα σε μαθήματα που κρίνονται απαραίτητα για την σφαιρική και ολοκληρωμένη μόρφωση του, αλλά συγχρόνως να επιλέξει με γνώμονα και τα ενδιαφέροντα και κλίσεις του, μόνον τότε το κάθε μάθημα θα αποκτούσε την αξία που εν δυνάμει έχει. Και βέβαια τα Αρχαία, θα μπορούσαν να είναι επιλογή πολλών μαθητών σε ένα τέτοιο περιβάλλον, που η γνώση και η καλλιέργεια του πνεύματος έχουν τις διαστάσεις που τους πρέπουν.

Όσο αυτό δε συμβαίνει και οποιοδήποτε μέτρο παίρνετε με κύριο σκοπό την εξοικονόμηση πόρων, ο μαθητής θα χαίρεται με τον περιορισμό της ύλης σ' ένα σχολείο που του είναι αντιπαθητικό, γιατί τον ταλαιπωρεί και οι διάφορες ειδικότητες των καθηγητών θα κρίνουν ως επί το πλείστον ανάλογα με τα μικροσυμφέροντα της ειδικότητας τους. 

3. Θέτω και ένα άλλο ερώτημα προς τον εαυτό μου: Εγώ που διδάχτηκα Αρχαία από την α΄γυμνασίου ως την γ΄ λυκείου, στο α΄και β΄έτος του πανεπιστημίου, έμαθα τελικά; Νομίζω ότι ως μαθήτρια και σπουδάστρια τα αντιμετώπισα διεκπεραιωτικά. Και μόνον όταν ωρίμασα και αναγνώρισα την πραγματική αξία τους, απόλαυσα (σε μετάφραση) το διάβασμα τους ή καταπιάστηκα (όσο ) πιο σοβαρά με την κατανόηση τους στο πρωτότυπο. Ό,τι έμαθα στο παρελθόν ακόμα και καταναγκαστικά μου φάνηκε χρήσιμο, γιατί καμιά γνώση δεν πάει χαμένη, αλλά οπωσδήποτε η γνώση πρέπει να είναι και χαρά και αυτό πρέπει να μας προβληματίζει με όλα τα μαθήματα. Απ' την άλλη η γνώση είναι απέραντη και κανείς δεν μπορεί να τα γνωρίζει ή να τα αφομοιώνει όλα.

Άρα;

Άρα προς το παρόν τα Αρχαία παραμένουν κατά μία ώρα κουτσουρεμένα και οι φιλόλογοι πληρώνουν την κρίση με την αφαίρεση ωρών από το ωρολόγιο πρόγραμμα τους. Ως φιλόλογος δεν θέλω να καταργηθούν, αλλά απ΄την άλλη προβληματίζομαι για τον τρόπο που διδάσκονται αυτά και όλα τα άλλα μαθήματα και φυσικά όπως κάθε νοήμων για το εκπαιδευτικό μας σύστημα, για τις αλλαγές και τον πραγματικό τους στόχο που επενδύονται μόνον τον μανδύα της προόδου, της αναβάθμισης και της έγνοιας για τον μαθητή και το σχολείο.

Προτάσεις: Να περιοριστεί η ύλη τους, να καταργηθούν τα υπάρχοντα αξιοθρήνητα βιβλία, να δοθεί η δυνατότητα στους μαθητές να τα επιλέξουν (εννοείται ότι θα περάσουμε πρώτα από τη φάση της άρνησης) και μόνον με τη δική μας δουλειά, αν κάποιοι επιλέξουν το μάθημα, θα μπορέσουμε να κερδίσουμε περισσότερους και να τα εδραιώσουμε ως σημαντικό μάθημα. Διάβασα κάπου και μου άρεσε ότι η νέα γενιά δεν μπορεί να διαβάσει Παπαδιαμάντη. Και είναι λυπηρή αλήθεια, αλλά όχι η μόνη.