Ο Δαυίδ της Κοπεγχάγης (The Royal Cast Collection - Statens Museum for Kunst)

- Ο Δαυίδ, σωστά;

- Ακούω και στο Αλέξανδρος. 

- Χαχαχα ... πώς από δω ή μάλλον και εδώ, στην Κοπεγχάγη; 

-Το κτίριο πίσω μου ήταν παλιά αποθήκη στο λιμάνι για ζάχαρη και ρούμι, αλλά οι Δανοί δε γκρεμίζουν τίποτα που αποτελεί κομμάτι της ιστορίας τους, των δραστηριοτήτων τους στην πόλη και μπορεί να αξιοποιηθεί με οποιονδήποτε τρόπο. Κι ό,τι χτίζουν, το κατασκευάζουν έτσι που να μπορεί να αντέχει στο χρόνο και να παραμένει στους αιώνες. Έτσι η αποθήκη πίσω μου έγινε ένα είδος γλυπτοθήκης (The Royal Cast Collection - Statens Museum for Kunst ) με αντίγραφα αγαλμάτων και αναγλύφων από την αρχαιότητα ως την αναγέννηση, τα περισσότερα κατασκευασμένα από γύψο ή χαλκό, όπως η αφεντιά μου. 4000 χρόνια ιστορίας και τέχνης βρίσκονται εδώ για να έχουν πρόσβαση οι πολίτες στην παγκόσμια τέχνη. Εσείς γιατί έτσι; 

- Πώς, δηλαδή; (καμώθ'κα την ανήξερη) 

- Δυο τρία παραδείγματα θα σου πω - που να αφορούν και στην πόλη σου - για να μη σε κουράζω τουρίστρια πράμα. 

- Μας πήραν πρέφα και οι πέτρες, έστω ο χαλκός, σκέφτηκα. 

- Είχατε δυο αποθήκες εκεί που χτίσατε τη νέα Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης. Μπορούσαν να αξιοποιηθούν κι ας χτίζατε το νέο έργο αλλού. Είχατε κεντρική πλατεία πάνω στην κεντρική πλατεία και πάλι νέα κεντρική πλατεία. Ανεπίτρεπτα πολλές οι αναπλάσεις. Είχατε σιδηροδρομικές γραμμές που τις ξηλώσατε και θριαμβολογήσατε γι' αυτό. Σχεδόν αίσχος. Αν συνεχίσω, δε θα ξέρεις από πού να φύγεις. Είσαι και τουρίστρια, μη στο χαλάσω. 

- Δαυίδ ή Αλέξανδρε, ένα θα σου πω. Μ' έκανες παμπόρ'

Gullfoss (Golden falls). Ταξίδι στην Ισλανδία τον Ιούνιο του 2018

Gullfoss ή χρυσός καταρράκτης, γιατί έτσι φαίνεται, όταν τον φωτίζει ο ήλιος. Εμείς, τις δυο μέρες που ήμαστε στο Ρέκιαβικ και τη γύρω απ΄αυτό περιοχή, όχι μόνο δεν είδαμε ήλιο, αλλά βροχή σε όλες τις παραλλαγές. Αρκετή βροχή, πολλή βροχή, βροχή με αέρα, βροχή με το τουλούμι ... μουλιάσαμε στη βροχή, χαχαχα...., αλλά την καλή μας διάθεση δεν τη χάσαμε ούτε στιγμή, γιατί ό,τι βλέπαμε ήταν μοναδικό και σπάνιo και  νιώθαμε ευγνώμονες για την εύνοια της τύχης να το ζούμε.

Ο Daniel ή Mink (ο κινέζος οδηγός και ξεναγός μας) μας διηγήθηκε την ιστορία της Sigriður Tómasdóttir που στις αρχές του 20ου αιώνα χρησιμοποιώντας τις οικονομίες της κατέφυγε στα δικαστήρια προκειμένου να μη μετατραπεί ο καταρράκτης σε  υδροηλεκτρικό εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας  και περάσει  στα χέρια  Άγγλων επενδυτών. Θεωρείται η πρώτη περιβαλλοντολόγος της Ισλανδίας και υπάρχει μνημείο αφιερωμένο σ΄αυτήν στο χώρο.

Ο καταρράκτης Gullfoss βρίσκεται στο φαράγγι του ποταμού Hvítá στη νοτιοδυτική Ισλανδία και εντάσσεται ως τουριστικός προορισμός στην εκδρομή που ονομάζεται  "χρυσός κύκλος". Είναι μεγάλος, εντυπωσιακός, ένας γίγαντας της φύσης που προκαλεί δέος. Όχι, δεν έχουν ανοίξει γύρω του κάθε λογής εμπορικά, καφέ, εστιατόρια. Δεσπόζει στο τοπίο , όπως του αρμόζει, και μόνον άνθρωποι απ΄όλο τον πλανήτη έρχονται να προσκυνήσουν τη μεγαλοσύνη του.

Παρά τα μπουφάν, τις αδιάβροχες πόντσο-σακούλες, τα σκουφιά και τις ομπρέλες βραχήκαμε. Όταν επιστρέψαμε στο βανάκι μας καθόμασταν πάνω στα βρεγμένα παντελόνια μας κι από την υγρασία τα τζάμια του αυτοκινήτου δεν έλεγαν να ξεθολώσουν. Βράχηκαν κι οι μηχανές μας και μόνον ο θεός της τύχης (μπατζανάκης του καταρράκτη), βοήθησε να μη χαλάσουν.

Βέβαια στο μουσικό βίντεο κλιπ στην αρχή της ανάρτησης (Artist: Live, album: Birds of Pray του 2003 ) οι δυο ερωτευμένοι νέοι δε διστάζουν να πέσουν με τα ρούχα τους στα νερά του Hvítá  και του Gullfoss για να ενωθούν, τι να σου κάνει ένα βρεγμένο παντελόνι για μια χώρα που αγάπησα (για όλες τα ίδια λέω) με την αγάπη σου στο πλάι. La vita e bella ούτως ή άλλως, ακόμα και με παλιόκαιρο.

Ξενάγηση στη ΒΔ Ισλανδία (περιστατικό)

" 'Ενα ποτηράκι τσίπουρο, αλκοόλ εν γένει, θα το πίναμε, κ. ξεναγέ" σκεφτήκαμε, όταν είδαμε τον ισλανδό ξεναγό μας με μικρά ποτηράκια μιας χρήσης που περιείχαν ένα διάφανο ποτό.

"Τι κι αν είναι πρωινή η ώρα, το κρύο το σηκώνει. Να ζεσταθεί το κοκαλάκι μας" σκεφτήκαμε, γιατί το κρύο είναι αρκετό στη βορειοδυτική Ισλανδία ακόμα και στο τέλος του Μαΐου.
Φευ, το ποτάκι ήταν νεράκι από τον πάγο που έλιωνε και σχημάτιζε ένα μικρό καταρράκτη στην πλαγιά του βουνού.

"Oh, it's something like tsipouro or raki, which are greek drinks ...." είπα εγώ με τα άψογα αγγλικά μου, χαχαχαχαχαχα .... "No, it is water from the source, very clean and tasty (!!!) ...." μου είπε και ήπια το δροσιστικό νεράκι. 

Πιο κάτω, σε ένα γήπεδο γκολφ (υπάρχουν αρκετά στην Ισλανδία), κάποιοι έπαιζαν. Παραδίπλα υπήρχε κάμπινγκ και κάποιοι κατασκήνωναν!!! Ισλανδοί αυτοί, έλληνες εμείς, διαφέρουμε.

Τους αγαπώ, μου άρεσαν τα φερσίματα τους, εννοείται αυτά που είδα κάτω από το πέπλο, τα αστεράκια και τα ροζ συννεφάκια της εκδρομής. Α, να μην ξεχνώ να τους ευχαριστώ. Takk fyrir, Ισλανδία και ισλανδοί, που είναι και η μοναδική λέξη που έμαθα και δεν ξεχνώ, γιατί την χρησιμοποίησα κάποιες φορές. Πολύ δύσκολη γλώσσα. Σκέτος γλωσσοδέτης. Το όνομα του ξεναγού, μετά την πέμπτη φορά, έπαψα να το ρωτώ, ντράπηκα.

Θερμοπίδακας Strokkur στην κοιλάδα Haukadalur στην Ισλανδία

                              

Γκέιζερ (Geysir), δηλαδή λυσσαλέος, λέγεται ο μεγαλύτερος θερμποπίδακας της Ισλανδίας και συνεκδοχικά όλοι. Σήμερα δεν εκρήγνυται τόσο συχνά και στα βίντεο βλέπετε το θερμοπίδακα με την ονομασία Strokkur που εκτοξεύει ζεστό νερό κάθε 6 -10 λεπτά, σε ύψος 15 - 40 μέτρων. Στεκόμασταν εκεί, σαν τα trollς της μυθολογίας τους (το τι κομψές εμφανίσεις κάναμε στην Ισλανδία, δε λέγεται, φαίνεται, χαχαχα...), για να δούμε το γεωλογικό αυτό φαινόμενο και να το απαθανατίσουμε. Παρά τον άσχημο καιρό παραμέναμε να δούμε τον θερμοπίδακα να εκρήγνυται καμπόσες φορές.

Η κοιλάδα Haukadalur, όπου και οι θερμοπίδακες, αλλά και ζεστές φυσικές πισίνες και φουμαρόλες μέσω των οποίων αναδύονται ζεστά θειούχα αέρια, είναι ένας από τους πιο επισκέψιμους τουριστικούς προορισμούς στην Ισλανδία και περιλαμβάνεται στην εκδρομή με την ονομασία "χρυσός κύκλος" (golden circle). Η περιήγηση αυτή περιλαμβάνει τα γκέιζερς, τον καταρράκτη Gullfoss, το ρήγμα μεταξύ Ευρώπης - Αμερικής, τη διαδρομή προς αυτά. Όλα ενδιαφέροντα και διαφορετικά από τις εικόνες που συνήθως βλέπουμε.

Κάποιοι χαρακτηρίζουν το ηφαιστειογενές τοπίο της Ισλανδίας σεληνιακό ή απόκοσμο ή αλλόκοτο. Γυρίστηκαν και σκηνές του Game of Thrones στη χώρα αυτή. Τι να πω; Εγώ ένιωθα ζεστά κι αν έκανε κρύο με βροχή, όλα μου φαίνονταν συναρπαστικά.. Είχαμε βέβαια κι έναν απολαυστικό οδηγό - ξεναγό στο βανάκι μας των 6 ατόμων, Κινέζο στην καταγωγή, παρακαλώ, ένα ψηλό παλικάρι 34 ετών που πήγε πριν δέκα χρόνια στην Ισλανδία για σπουδές (είναι πολύ φθηνά τα δίδακτρα) και παρέμεινε εκεί. Daniel έγινε ο κινέζος Mink, αγαπά την Ισλανδία ως πατρίδα του, γιατί και οι Ισλανδοί αγαπούν τους μετανάστες. Τραγουγούσε με την ωραία φωνή του ισλανδικά τραγούδια και μας ερμήνευε τους στίχους στα αγγλικά. Πολυτάλαντος, φιλικός, επεξηγηματικός, φιλότιμος, με πολύ χιούμορ, μας έκανε να νιώσουμε τόσο χαλαρά και ευχάριστα που όλα μου φαίνονταν γήινα, αλλά θα ξαναπώ διαφορετικά. Μας ξενάγησε και στο Ρέκιαβικ, παραπάνω ώρα απ΄αυτές που πληρώθηκε και μας έδωσε πολλές χρήσιμες πληροφορίες για όλα. 

Στη γύρω από την κοιλάδα Haukadalur περιοχή, λειτουργούν εγκαταστάσεις με θερμά ιαματικά λουτρά, εστιατόρια (με ωραίες ζεστές σούπες), καταστήματα σουβενίρ, ξενοδοχεία. Οι τουρίστες πολλοί και απτόητοι στα καιρικά φαινόμενα, πώς αλλιώς να κάνεις τουρισμό στην Ισλανδία, αν δεν είσαι αποφασισμένος να κρυώσεις, να βραχείς...; Εξάλλου οι περιπετειώδεις εκδρομές μένουν περισσότερο στη μνήμη μας και προϊόντος του χρόνου, συνήθως γελάμε με τις περιπέτειες αυτές. 

Για τα υπόλοιπα αξιοθέατα του "χρυσού κύκλου" σε άλλη ανάρτηση για να μην κουράζω. Είναι τόσα που θέλω να καταγράψω πρώτα πρώτα για μένα.

Η Ισλανδία με δυο λόγια

Αν μου έλεγαν να περιγράψω την Ισλανδία όσο πιο σύντομα μπορώ, με δώδεκα, ας πούμε, λέξεις, θα έλεγα: υπαλπική, μακρινή, απομονωμένη, διαφορετική, κρύα, βροχερή, παγωμένη, ηφαιστειογενής, ακριβή (για μας), ψαρότοπος, ανθρώπινη, πολιτισμένη.

Αν μου έλεγαν να την περιγράψω με δώδεκα περιφράσεις ή μικρές προτάσεις θα έλεγα: 

• ένας τόπος με γεωλογικά και φυσικά φαινόμενα διαφορετικά, που γι' αυτά κυρίως τον επισκέπτεσαι.
• με τοπία διαφορετικά απ' αυτά της υπόλοιπης Ευρώπης
• με μικρές πόλεις και οικισμούς (μεγάλη πόλη μπορεί να θεωρηθεί μόνο το Ρέκιαβικ)
• με μεγάλες μέρες ή μεγάλες νύχτες
• με μεγάλους χειμώνες, πάγους, χιόνια, κρύα, βροχές, "παλιόκαιρο" για όποιον είναι συνηθισμένος στη ζέστη
• με ανύπαρκτη σχεδόν εγκληματικότητα
• με βουνά, βουνά, βουνά ..., με λίμνες, λίμνες, λίμνες ..., με ποτάμια, ποταμάκια, ρυάκια ..., με καταρράκτες πολλούς, μεγάλους και μικρούς, με ηφαιστειογενή "λιβάδια", με τεράστιες εκτάσεις θερμών πηγών και παγετώνων
• με πάρα πολλές φάρμες ζώων και ψαριών και στα πιο μακρινά και απομονωμένα μέρη.
• με περιορισμένη πανίδα, πρόβατα, γελάδια, κότες, άλογα, αλεπούδες, αλλά πολλά πουλιά, αγριόπαπιες, γλαροπούλια, το χαρακτηριστικό πουλί φρατέρκουλα (puffin ή παπαγάλος της θάλασσας ή κλόουν του ωκεανού) και ό,τι άλλο δε γνωρίζω ή δεν πληροφορήθηκα. Περιορισμένη και η χλωρίδα. Λίγα δέντρα, δεν υπάρχουν οπωροφόρα, εκτός θερμοκηπίων, όποιος φυτεύει δέντρα μνημονεύεται, ενώ πιο πράσινη γίνεται η Ισλανδία κυρίως στο νότιο κομμάτι της και ειδικότερα στην περιοχή γύρω από το Ρέκιαβικ. ΝΑ δεν πήγαμε και δε γνωρίζω.
• με ξύλινα σπιτάκια σαν ζωγραφιά, παντού στην ύπαιθρο και στη Ντάουν Τάουν του Ρέκιαβικ (το παλιό κομμάτι της πόλης)
• με ραγδαία αναπτυσσόμενο τουρισμό την τελευταία δεκαετία και ψαροτουρισμό, καθότι η Ισλανδία είναι ψαρότοπος, κυρίως για σολωμούς και μπακαλιάρους.
• με ευγενικούς, ευαίσθητους, αντιρατσιστές και πολιτισμένους  Βίκινγκς

Αν μου έλεγαν να μιλήσω ελεύθερα για την Ισλανδία και την εκδρομή μας σ' αυτή, θα μπορούσα να γράψω κάποιες ιστορίες για όσα είδα και μου άρεσαν, όσα έπεσαν στην αντίληψη μου, όσα μας αφηγήθηκαν ντόπιοι ξεναγοί και όσα η καλή διάθεση του τουρίστα αποθηκεύει στην καρδιά και στο νου σαν τροφή για την καθημερινότητα που διεκδικεί τη μερίδα του λέοντος στις ζωές μας. Αυτά στο μέλλον. 

Peykjavik Ισλανδίας, κάπου κοντά στο Δημαρχείο της πόλης

- "Σκεπτόμενε Ισλανδέ (εσύ που ατενίζεις το Δημαρχιακό Μέγαρο του Reykjavik και τη λίμνη μπροστά απ'αυτό), πες μου, πώς γίνεται εσείς που "τρώγατε βελανίδια, όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες" να ζείτε σ' έναν κόσμο πιο ανθρώπινο κοινωνικά και πολιτισμένο απ' το δικό μας;"

-"Σαν να μη γνωρίζεις" μου είπε "άφταστοι στη διαφθορά, πρώτοι στην παράβαση των νόμων, πρώτοι στην ατιμωρησία, στο ρουσφέτι, με αδηφάγες τράπεζες, με απάνθρωπες και βρώμικες πόλεις, χωρίς σεβασμό για το περιβάλλον, τα μνημεία σας, το συνάνθρωπο ... "

- "Φτάνει" του είπα "έχουμε ήλιο, θάλασσα, όμορφα βουνά, νησιά, ωραίο κλίμα ..."

Μου πρόσφερε βελανίδια κι έφυγα.

Χαχαχα..., όχι δεν είναι άγγελοι -δεν υπάρχουν άγγελοι, σου λέω- όμως, αν εξαιρέσεις το κρύο, τους πάγους, τις μεγάλες νύχτες ...αυτό που τους όρισε το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της χώρας τους, τα πηγαίνουν καλύτερα από μας, αντιμετώπισαν καλύτερα και την οικονομική κρίση, προτίμησε η κυβέρνηση να σώσει τους πολίτες.

Διαμαρτυρία για το κουτσούρεμα των δέντρων της γειτονιάς μου κατακαλόκαιρα

Κε Δήμαρχε, 

απουσίασα από την Κοζάνη για κάποιες μέρες και επιστρέφοντας στο σπίτι μου, η πρώτη θλιβερή εικόνα και διαπίστωση ήταν ότι στη θέση των όμορφων, φουντωμένων, καταπράσινων και σκιερών δέντρων που βρίσκονταν ακριβώς απέναντι από το μπαλκόνι μου υπάρχουν δυο κορμοί δέντρων. Άδειασε κι ασχήμυνε η γειτονιά! Πάει η κλαίουσα ιτιά, που ακόμα κι ο εργολάβος της αντιπαροχής τη σεβάστηκε, γιατί το δέντρο έχει την ιστορία του. Πάει και η κατάφορτη μουριά που χόρταινε τα πετεινά του ουρανού και τους περαστικούς που γεύονταν τους νόστιμους καρπούς της. Λέρωναν τα μούρα τα μπαλκόνια μας, αλλά σιγά το πράγμα. Τα δέντρα άρρωστα δεν ήταν (το μοναδικό άρρωστο δέντρο στο δρόμο, μια φλαμουριά, δεν κλαδεύτηκε), ηλεκτροφόρα καλώδια δεν εμπόδιζαν (κλαδεύονταν με κάποια συμπόνοια γι' αυτό), γιατί άραγε κουτσουρεύτηκαν σ' αυτό το βαθμό; Το συνεργείο του δήμου που τα έκοψε, ισχυρίστηκε (μας είπαν οι περίοικοι) ότι υπήρχε αίτημα για κόψιμο (ποιανού συμπολίτη μας;) και απόφαση του δημοτικού συμβουλίου γι' αυτό, μάλιστα ότι χωρίς απόφαση του συμβουλίου, δεν πειράζουν ούτε φύλλο. Στον ίδιο δρόμο υπάρχουν άλλα δέντρα που έχουν κλαδευτεί, τα συγκεκριμένα, γιατί έχουν κουτσουρευτεί; Κε Δήμαρχε, θα μπορούσατε να δημοσιοποιήσετε αυτή την απόφαση για να δούμε ποιο το σκεπτικό και ποιοι την ψήφισαν, γιατί μας αφορά. 

Ντουμπρόβνικ

Οι Δαλματικές ακτές πανέμορφες, οι δρόμοι όμως που σε οδηγούν σ' αυτές, μέσα ή γύρω από τα όμορφα βουνά τους, στενοί κι επικίνδυνοι, επαρχιακό δίκτυο παλιότερων δεκαετιών. Σε κάποια σημεία σου κόβεται η ανάσα από φόβο αντικρίζοντας γκρεμουραίους, άλλες πάλι από την ομορφιά του τοπίου. Τα λίγα τούνελ τους παλιά κι αυτά και χωρίς φωτισμό. Είναι τέτοιο το οδικό δίκτυο που τα πρακτορεία ταξιδίων εκμεταλλεύονται την ύπαρξη πορθμείων και κόβουν δρόμο χρησιμοποιώντας φέρι.

Πολλά και τα σύνορα ακόμα στα Βαλκάνια, τελικά όμως, με τις ανάλογες καθυστερήσεις, φτάσαμε στη νότια Κροατία και πιο συγκεκριμένα στο Ντουμπρόβνικ. Πανέμορφο, φαίνεται και στις φωτογραφίες, και οπωσδήποτε χρειάζονται κάποιες ώρες (4-5) για να γυρίσεις την καστροπολιτεία, να επισκεφτείς κάποιο μουσείο, να πιεις ένα καφεδάκι, να τσιμπήσεις κάτι (υπάρχουν τα ακριβά και τα φτηνά). Εμείς επισκεφτήκαμε το παλιό μοναστήρι των Ιησουιτών και τα μικρά μουσεία που στεγάζει. Το ίδιο το κτίσμα ήταν πιο ενδιαφέρον από τις μικρές συλλογές αντικειμένων. 

 Μην ξεγελαστείτε από αρχηγό-συνοδό και λοιπούς ευφυείς του αρπάζειν και κάνετε την μίνι κρουαζιέρα γύρω από το νησάκι που διακρίνεται στα ανοιχτά του Ντουμπρόβνικ. Είναι σχεδόν όπως το βλέπετε κι από μακριά, εκτός αν έχετε όρεξη για βαρκάδα. Η ξενάγηση ήταν του τύπου: αυτό το ξενοδοχείο το έχτισαν Ρώσοι επιχειρηματίες, σ' αυτό μένουν σεΐχηδες με τα χαρέμια τους, δείτε αυτούς που λιάζονται γυμνοί.... Εντάξει, μας τα πήρες, άσε μας ήσυχους να θαυμάσουμε τουλάχιστον το τοπίο. Συμβαίνουν αυτά στις εκδρομές. Όπως και να σ' αφήνουν στο Ντουμπρόβνικ μια ολόκληρη μέρα για να ροκανίσουν το χρόνο, όταν σε κοντινή απόσταση, των 15-30 χιλ. υπάρχουν ένα σωρό ομορφιές που δεν είδαμε.

Πέραστ στο Μαυροβούνιο

Πέραστ , στο Μαυροβούνιο κι αυτό. Ένα από τα πολλά πανέμορφα παραθαλάσσια χωριά στον κόλπο του Κότορ που διατήρησε την ενετική του αρχιτεκτονική. Τίποτα δεν γκρεμίστηκε, σχεδόν όλα έμειναν όπως ήταν. Θα μπορούσαν να περιδιαβαίνουν τον παραθαλάσσιο δρόμο του δόγηδες και μαρκησίες μαζί με τους ντόπιους ψαράδες και τις κυράδες τους που σπεύδουν να τους εξυπηρετήσουν. Αλήθεια χρέωναν και τότε τόσο υψηλά τις υπηρεσίες τους; Από το Πέραστ ως την Παναγία των βράχων (νησάκι), λαμνοκόπι (τρόπος του λέγειν) λίγων μέτρων, 10 ευρώ το άτομο. Τα μουσεία, όπως και στο Κότορ, μικρά, με αξιοσέβαστο τίμημα. Για τόση ομορφιά, ήλιο, γαλανά νερά και ησυχία να δώσουμε και κατιτίς παραπάνω. Χαλάλι!

Κότορ, μια καστρούπολη στο Μαυροβούνιο

Κότορ στο Μαυροβούνιο ή Μοντενέγκρο. Μεσαιωνική καστρούπολη, χωμένη σ΄έναν τόσο βαθύ κόλπο που θυμίζει φιορδ (λέγεται φιορδ των Βαλκανίων), με οχυρωματικά έργα που ανεβαίνουν φιδωτά στο βουνό που τη στεφανώνει, κάποτε κάστρο απόρθητο, σήμερα τουριστικός προορισμός μαγευτικός και κάπως αλμυρός στις τιμές (βρίσκεις ωστόσο και πιο χαμηλές τιμές πέρα από τα πολύ κεντρικά σημεία). Λέγεται και νύφη της Αδριατικής ή διαμάντι των Δαλματικών ακτών (το διαμαντένιο κολιέ έχει κι άλλα όμορφα διαμάντια, αφού κι ο κατασκευαστής τον φυσούσε τον παρά. Περί Γαληνοτάτης Βενετικής Δημοκρατίας ο λόγος). Καταπράσινο βουνό, καθαρή θάλασσα, γιοτ, τεράστια κρουαζιερόπλοια, κόσμος και ντουνιάς να λιάζεται στα πλακόστρωτα σοκάκια και να απολαμβάνει στιγμές ρέμβης και περιηγητικής απόλαυσης.

Διασχίζοντας οδικώς την Αλβανία από το συνοριακό σταθμό της Κρυσταλλοπηγής ως τα σύνορα με το Μαυροβούνιο

" Πώς είναι να είσαι συνταξιούχος; "

" Πώς είναι να είσαι συνταξιούχος; " 

Η μόνιμη ερώτηση, όποιον γνωστό κι αν συναντήσω.

Δε μιλώ τόσο καιρό για να μη με ματιάξετε (χαχαχα...). Είστε σίγουροι, όσοι ρωτάτε και δουλεύετε, ότι θέλετε να μάθετε;

Με μια λέξη, είναι τέλεια! Ή, πιο ταπεινά, εμάς (με τον σύζυγο βγήκαμε παρεΐτσα) μας αρέσει και το απολαμβάνουμε (υγεία να έχουμε).

Τόνοι άγχους, πίεσης, έγνοιας, πνευματικής και σωματικής κόπωσης, εκνευρισμών, συγχύσεων, κακής διάθεσης ... ξέρετε, δε χρειάζεται να γίνω πιο αναλυτική, έχουν κάνει φτερά, τα στείλαμε στον αγύριστο, μπίτ'σαν.

Ηρεμία και ποιοτικός χρόνος, δώρα πολύτιμα στον εαυτό μας, μετά από πολλά χρόνια τρεξίματος και παράνοιας, αυτής του σύγχρονου τρόπου ζωής. Θυμάμαι ότι τον χρόνο τον έσπρωχνα, να 'ρθει το Σαββατοκύριακο, η αργία, το καλοκαίρι, τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, οι διακοπές! Τώρα κάθε μέρα είναι γιορτή κι η σχέση μου με τον χρόνο έχει αποκατασταθεί. Δεν θέλω να περνάει, αλλά να ζω, όσο καλύτερα μπορώ, την όμορφη καθημερινότητα. 

Ξυπνητήρι, γιοκ. Χτυπούσε το άτιμο κάθε πρωί στις 6.30 ή νωρίτερα. Δεν το συνήθισα ποτέ, ηχούσε πάντα βάρβαρα και άπονα. Ότι θα ξυπνούσα μάλιστα και στις 9.00 ή στις 9.30 το πρωί και ότι θα διορθωνόταν ακόμα κι αυτό που λέμε βιολογικό ρολόι, δεν το περίμενα. 

Πρωινό, καφεδάκι, καθημερινές δουλίτσες (αυτές δε λείπουν), περπάτημα, μεσημεριανή σιέστα, ταινίες, βιβλία, χαζοφέισμπουκ, πολύ λιγότερος υπολογιστής, μικρές ημερήσιες, λίγες (μέχρι στιγμής) μεγαλύτερες εκδρομούλες ... αυτά περίπου, τίποτα παράξενο ή μεγάλο, αλλά κυρίως αυτή η αίσθηση της αυτοδιάθεσης, της ελευθερίας κινήσεων, της γαλήνιας (όχι ακύμαντης) και όμορφης ζωής. Υποχρεώσεις εξακολουθούν να υπάρχουν, στην κοινωνία ζούμε κι εμείς, αν και μακριά απ' ό,τι θεωρούμε τοξικό για μας, με τις επιλογές μας, γεμάτοι ευγνωμοσύνη για τη ζωή, που μέχρι στιγμής μας χαρίζει το πολυτιμότερο όλων, την υγεία  και αμήν για όλους, ασχέτως εργασιακού ή συντάξιμου βίου.

Όνειρα και σχέδια κάνουν και οι συνταξιούχοι (υπάρχουν, ακόμα,  και νέοι συνταξιούχοι, οπότε πόσο μάλλον). Τα πλάνα και τα σχέδια πολλά και μακάρι για μας και για όλο τον κόσμο να πραγματοποιούνται, έστω και με τα πολύ λίγα χρήματα που μας δίνουν (κακό χρόνο να 'χουν). Το πείραμα λέει ότι ο άνθρωπος ζει και με λιγότερα (όταν αναγκαστεί), αν προηγουμένως φρόντισε να τακτοποιήσει τη ζωή του με κάποια σύνεση. Από κει και πέρα είναι θέμα ζυγιάσματος. Τι βαραίνει στην πλάστιγγα για τον καθένα και βέβαια κριτηρίων συνταξιοδότησης, όπου ο κλοιός ολοένα στενεύει, από τη δουλειά και στον Αη-Γιώρ' (νεκροταφείο) δηλαδή.

Αυτά περίπου και εν τάχει. 

Γιορτή - μνημόσυνο στον πατέρα

Καιρό έχω να γράψω οτιδήποτε στο blog μου. Δεν μ' ευχαριστεί πια τόσο. Φάσεις.  Σήμερα, ας είναι καλά η μάνα μου,  θυμηθήκαμε πολλά για τον πατέρα μου που σαν σήμερα γιόρταζε. Θύμιο τον λέγανε, πάνε 35 χρόνια που πέθανε και για μας ήταν υπέροχος, σημαντικός, σπουδαίος. 

"Τέτοια μέρα ξυπνούσε πρωί και δούλευε ως το μεσημέρι. Το μεσημέρι τρώγαμε όλοι μαζί, με τις οικογένειες των αδελφών του, τις γιαγιάδες, πολλοί νοματαίοι. Θυμάσαι, παιδί μου;"

Θυμάμαι, μαμά. Συνέχισε.

"Περνούσαμε ωραία, τραγουδούσαν τα αδέλφια, τα παιδιά όλα σαν αδέλφια μεγαλώσατε ...Θυμάσαι;"

Θυμάμαι.

" Ύστερα ήθελε λίγο να ξαπλώσει. Όσο τον αφήνατε. Τα παιδιά της θείας, όταν ήταν μικρά ανέβαιναν πάνω του, στην κοιλιά του κι εκείνος τους έλεγε ιστορίες. Και μετά, θείο, πες κι άλλα. Κι έβρισκε κι έλεγε. Μ' ανοιχτό το στόμα τον ακούγατε τα μικρά. Φύγετε, μπρε, από πάνω του, θα τον σκάσετε τον άνθρωπο, έλεγε η γιαγιά, η μάνα του. Τα θυμάσαι αυτά;"

Τα θυμάμαι. Και μετά;

"Μετά, το απόγευμα ήθελε ν' αλλάξει. Έβαζε τα καλά του και περιμέναμε τους επισκέπτες. Τότε δεν ειδοποιούσαν, έρχονταν χωρίς πρόσκληση και κάθονταν μέχρι αργά. Και τραγουδούσαν και έψελναν... και σεις αργά πια καθόσασταν στην κουζίνα και λέγατε πότε θα φύγουν; Νυστάζατε. Έτσι, περνούσε τη μέρα της γιορτής του. Θυμάσαι;"

Θυμάμαι. 

Πολλά θυμηθήκαμε.

"Του μοιάζω, μαμά;"

"Στο χαρακτήρα του μοιάζεις, στην εμφάνιση είστε μιλέζκες κι εσύ κι οι αδελφές σου."

Τέτοια χαρά που σου μοιάζω και τόση συγκίνηση σήμερα, μπαμπά μου!

Να 'χα τα χρόνια σου, αχ, και να τα 'χα! Χρόνια πολλά, παιδί μου!

Long you live and high you fly

And smiles you"ll give and tears you"ll cry

And all you touch and all you see

Is all your life will ever be

Η εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας

Είδαμε χθες βράδυ την ταινία Uprising (2001) που αναφέρεται στην Εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας για την οποία θα παραθέσω, με συντομία, όσα διάβασα. Όχι, δεν κολλήσαμε στην Πολωνία, απλώς μαθαίνω κάποια βασικά πράγματα για την πολύπαθη χώρα που επισκεφτήκαμε τελευταία και τα αναρτώ και για όποιον άλλον ενδιαφέρεται.

• Η εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας (με δυο λόγια, κυρίως γιατί η φρίκη δεν περιγράφεται) 

Πολλοί Εβραίοι στα γκέτο της ανατολικής Ευρώπης προσπάθησαν να προβάλουν αντίσταση κατά των Γερμανών και να οπλιστούν με λαθραία και αυτοσχέδια όπλα. Από το 1941 έως το 1943, σχηματίστηκαν παράνομα κινήματα αντίστασης σε περίπου 100 εβραϊκές ομάδες. Η πλέον γνωστή προσπάθεια Εβραίων να προβάλουν ένοπλη αντίσταση στους Γερμανούς εκδηλώθηκε στο γκέτο της Βαρσοβίας.

Το καλοκαίρι του 1942, περίπου 300.000 Εβραίοι εκτοπίστηκαν από τη Βαρσοβία στην Τρεμπλίνκα. Όταν οι μαρτυρίες για μαζικές δολοφονίες στο κέντρο εξόντωσης έφτασαν στο γκέτο της Βαρσοβίας, μια ομάδα επιζησάντων που αποτελείτο κυρίως από νεαρά άτομα δημιούργησε μια οργάνωση που ονομαζόταν Z.O.B. (από τα αρχικά των πολωνικών λέξεων Zydowska Organizacja Bojowa, που σημαίνει Εβραϊκή Οργάνωση Μαχητών). Η Z.O.B., υπό την ηγεσία του 23χρονου Mordecai Anielewicz, εξέδωσε διακήρυξη με την οποία καλούσε τον εβραϊκό λαό να αντισταθεί αρνούμενος να μεταβεί στα σιδηροδρομικά βαγόνια. Τον Ιανουάριο του 1943, οι μαχητές του γκέτο της Βαρσοβίας άνοιξαν πυρ εναντίον Γερμανών στρατιωτών ενώ αυτοί προσπαθούσαν να συλλάβουν κι άλλους κατοίκους του γκέτο για να τους εκτοπίσουν. Οι μαχητές χρησιμοποιούσαν ένα μικρό απόθεμα όπλων που είχαν φέρει κρυφά στο γκέτο. Μετά από μερικές ημέρες τα στρατεύματα υποχώρησαν. Αυτή η μικρή νίκη ενέπνευσε τους μαχητές του γκέτο να προετοιμαστούν για μελλοντικές αντιστασιακές ενέργειες.

Στις 19 Απριλίου 1943 γερμανικά στρατεύματα και η αστυνομία μπήκαν στο γκέτο, για να εκτοπίσουν τους εναπομείναντες κατοίκους του, σηματοδοτώντας την έναρξη της εξέγερσης του γκέτο της Βαρσοβίας. 750 μαχητές συγκρούστηκαν με τους βαριά οπλισμένους και άριστα εκπαιδευμένους Γερμανούς. Οι μαχητές του γκέτο κατόρθωσαν να αντέξουν σχεδόν ένα μήνα, στις 16 Μαΐου όμως η εξέγερση έληξε. Σταδιακά οι Γερμανοί είχαν καταφέρει να καταβάλουν κάθε αντίσταση. Από τους συλληφθέντες Εβραίους που ξεπερνούσαν τις 56.000, περίπου 7.000 εκτελέστηκαν, ενώ οι υπόλοιποι εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδα.

Πηγή :  https://www.ushmm.org/outreach/el/article.php?ModuleId=10007745

Νόβισαντ (περαστικοί από την πόλη)

Φτάσαμε αργά το βράδυ στο Νόβισαντ (Novi Sad), ταλαιπωρημένοι και κατάκοποι, μετά από καθυστέρηση πέντε ωρών (ατελείωτες) στα σύνορα Ουγγαρίας-Σερβίας. Συναντήσαμε ουρές τουλάχιστον 5-6 χιλιομέτρων εκεί, κυρίως λόγω των Τούρκων που από τα μέσα Ιουλίου και τον Αύγουστο κατεβαίνουν μαζικά από τις Ευρωπαϊκές χώρες όπου δουλεύουν και ζουν στην πατρίδα τους. Οι Τούρκοι κατεβαίνουν μαζικά, αλλά οι υπάλληλοι που "ελέγχουν" τη διέλευση των καραβανιών (κι εμείς μέσα σ' αυτά) κυριολεκτικά κωλυσιεργούν. Κατάχρηση εξουσίας αλλά δε μπορείς να πεις κουβέντα, γιατί θα ταλαιπωρηθείς πολύ περισσότερο. Επιπλέον λυπηρό, ότι αυτοί (οι Τούρκοι κυρίως) που αναγκαστικά σέβονται τους κανόνες εκεί που δουλεύουν, μόλις ξεφύγουν από τον έλεγχο αυτό, γίνονται άλλοι άνθρωποι. Ένας απέραντος βρωμερός σκουπιδότοπος οι ουρές αυτές! Αν σκέφτεστε να ταξιδέψετε οδικώς προς τα βόρεια, αποφύγετε αυτή την περίοδο. Θα ταλαιπωρηθείτε πάρα πολύ.

Μπαίνοντας στη Σερβία και ειδικότερα στην επαρχία της Βοϊβοντίνα αρχίζει και το ταρακούνημα λόγω οδοστρώματος. Η Βοϊβοντίνα είναι επαρχία της Σερβίας και βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της χώρας, στην πεδιάδα της Παννονίας (που σημαίνει υγρός και νερό, λόγω των πολλών ποταμών που την διασχίζουν). Το Νόβι Σαντ είναι η μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσά της Βοϊβοντίνα και η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Σερβίας. Είναι χτισμένη στις όχθες του Δούναβη και ιδρύθηκε για να εξυπηρετεί ως ενδιάμεση στάση στις εμπορικές συναλλαγές.

Αλατωρυχείο Βιελίτσκα ή πώς ένα κολαστήριο μετατράπηκε σε ένα καταπληκτικό Μουσείο

Είχα δει κάποιες εικόνες για το αλατωρυχείο πριν το ταξίδι και είχα εντυπωσιαστεί από την εικόνα των πολυελαίων και των γλυπτών που είναι φτιαγμένα από ορυκτό αλάτι. Η επίσκεψη όμως στο ορυχείο με μάγεψε. Ο επισκέπτης της Πολωνίας και ειδικότερα της Κρακοβίας (βρίσκεται σε απόσταση περίπου 15 χλμ. από αυτήν) θα χάσει ένα μοναδικό θέαμα και μουσείο, αν δεν το δει.

Εκτείνεται σε εννέα υπόγεια επίπεδα και φθάνει σε βάθος τα 327 μέτρα, με περισσότερες από 2.040 αίθουσες και 300 χλμ. στοές. Η εξόρυξη του αλατιού της Βιελίτσκα γινόταν συνεχώς από τα μεσαιωνικά χρόνια και συγκεκριμένα από το 1290 μέχρι το 1996, οπότε και εξαντλήθηκαν τα αποθέματα αλατιού στο ορυχείο.

Η εξέγερση της Βαρσοβίας (με δυο λόγια)

Ήταν ο ένοπλος αγώνας για την απελευθέρωση της υπό γερμανικής κατοχής Βαρσοβίας και αποτελούσε μέρος της γενικευμένης εξέγερσης κατά της γερμανικής κατοχής στις πολωνικές περιοχές. Οι αντιστασιακοί πίστευαν ότι στην εξέγερση θα συμμετείχε ο Κόκκινος στρατός που εντός ολίγου έφτανε για να τους συνδράμει. Όμως η σοβιετική προέλαση σταμάτησε, αφήνοντας τους Πολωνούς ανυποστήρικτους. 

Ανήκει στους Σοβιετικούς η ευθύνη για την τραγωδία της Βαρσοβίας; Το ερώτημα δεν επιδέχεται μονοσήμαντες απαντήσεις. Οι δυνάμεις του  Ροκοσσόφσκι (Ρωσοπολωνός στρατηγός που εκπόνησε σχέδιο επίθεσης εναντίον της γερμανικής Ομάδας Στρατιών του Κέντρου - επιχείρηση «Μπαγκρατιόν» του Κόκκινου στρατού) είχαν εξαντληθεί μετά από προέλαση χιλιομέτρων σε εχθρικό έδαφος (Λευκορωσία - Βαλτική). Οι γραμμές ανεφοδιασμού τους είχαν επιμηκυνθεί τόσο που δεν λειτουργούσαν πια αποτελεσματικά. Έχοντας συναντήσει σθεναρή αντίσταση από τους Γερμανούς, ο Κόκκινος Στρατός δεν μπορούσε να καταλάβει τη Βαρσοβία τον Αύγουστο. Παρόλα αυτά τα στρατεύματα του Ροκοσσόφσκι μπήκαν στην Ανατολική Πολωνία διώχνοντας τους Γερμανούς από το Λούμπλιν και τελευταία ημέρα του Ιουλίου (1944) οι εμπροσθοφυλακές του έφτασαν στα περίχωρα της Βαρσοβίας.

Τότε όμως αρχίζει ένα από τα πιο μεγάλα δράματα που παίχτηκαν μεταξύ των κατ’ όνομα συμμάχων: Το δράμα της Βαρσοβίας.

Σε συνεννόηση με τη φιλοδυτική εξόριστη πολωνική κυβέρνηση του Λονδίνου, ο στρατηγός Ταντέους «Μπουρ» Κομορόφσκι, επικεφαλής των Πολωνικών αντάρτικων δυνάμεων της Άρμια Κραγιόβα (Στρατού του Εσωτερικού) κηρύσσει γενική εξέγερση στην πολωνική πρωτεύουσα  (1η Αυγούστου του 1944, ενδεχομένως με σκοπό τη δημιουργία προγεφυρώματος εναντίον των Σοβιετικών και αγνοώντας αυτά που ήδη είχαν συμφωνηθεί στη συμφωνία της Τεχεράνης, μεταξύ των οποίων ότι οι Σοβιετικοί δρούσαν σε «δικό» τους έδαφος.) 

Οι ρωσικές δυνάμεις, αντί να συνεχίσουν την προέλασή τους, υποχωρούν. Ο Στάλιν αρνείται την παροχή διευκολύνσεων στη βρετανική κι αμερικανική αεροπορία και σε καμιά περίπτωση δεν θέλει να αναλάβει τον κίνδυνο τεράστιων απωλειών κι αποτυχίας των σχεδίων του για να βοηθήσει τους Πολωνούς. Οι Γερμανοί καταπνίγουν την εξέγερση με πρωτοφανή αγριότητα. Όταν οι τελευταίοι μαχητές της εξέγερσης παραδίδονται (2 Οκτωβρίου), η Βαρσοβία είναι πια ένας σωρός από ερείπια. Κάπου 200.000 πολωνικές ζωές έχουν χαθεί.

Πίστεψαν ότι «όποιος νικήσει θα απελευθερωθεί, όποιος πεθάνει είναι ήδη ελεύθερος» (σύνθημα της εξέγερσης).

Σ' αυτά που πιστεύουν οι λαοί και θυσιάζονται, αν και οι θυσίες τους δεν είναι ποτέ αρκετές.

Πηγές: κυρίως  Το ιστολόγιο του Ρογήρου, Αθεόφοβος, κ.α. αναγνώσεις.

Νότια Βαλκάνια και αδέσποτα

Ούτε ένα αδέσποτο σκυλί δε συναντήσαμε σε εκδρομή μας βορειότερα του Νόβισαντ (Σερβία), σε Ουγγαρία, Σλοβακία, Τσεχία, Πολωνία και περπατήσαμε χιλιόμετρα, όχι μόνο σε μεγάλες πόλεις και τουριστικά σημεία, αλλά και σε μικρότερες πόλεις, σε χωριά σε πάρκα, σε άλση. Έχουν κι εκεί οικόσιτα ζώα οι άνθρωποι, αλλά δεν τα παίρνουν για ένα τέρμινο, ίσα για να κάνουν το κέφι τους, γιατί το επιβάλλει η μόδα ή για να επιδειχθούν ότι τάχα είναι "φιλόζωοι" (κατά τη γνώμη μου οι περισσότεροι στον τόπο μας). Εννοείται ότι πουθενά δεν είδαμε ακαθαρσίες ζώου, γιατί τις καθαρίζουν οι ιδιοκτήτες τους. Άλλη νοοτροπία και σ' αυτό, καλύτερη οπωσδήποτε. Μπορεί και οι αρχές να παίρνουν μέτρα που δε γνωρίζω.

Περαστικοί από Βουδαπέστη

Βουδαπέστη 2014, Βουδαπέστη 2017.

Βουδαπέστη το χειμώνα, Βουδαπέστη το καλοκαίρι.

Ψοφόκρυο το χειμώνα, ιδρώτας και ζέστη το καλοκαίρι.

Πανέμορφη όμως πάντα!

Το καλοκαίρι τίγκα στους τουρίστες. Πέσαμε και πάνω στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Υγρού Στίβου, οπότε ο κόσμος ήταν περισσότερος από το συνηθισμένο για την πόλη. Όλες οι φυλές του κόσμου εκεί, στο ιστορικό κέντρο της Βούδας και της Πέστης και κυρίως γύρω από τον Θεό Δούναβη που τις χωρίζει και τις ενώνει.

Στο ταξίδι μας αυτό η Βουδαπέστη ήταν ενδιάμεσος σταθμός στο δρόμο μας προς την Πολωνία, όμως πάντοτε υπάρχουν πράγματα να δεις και να κάνεις εκεί. Φτάσαμε αργά το βράδυ, αλλά μετά την τακτοποίηση στο ξενοδοχείο και το φαγητό, μια σύντομη νυχτερινή βολτίτσα για μπιρίτσα στην Πέστη και δίπλα στο Δούναβη την κάναμε (την γνωστή κρουαζιέρα με τα ποταμόπλοια την είχαμε κάνει στο χειμωνιάτικο ταξίδι μας).
Η εικόνα της Βουδαπέστης το καλοκαίρι είναι τελείως διαφορετική απ' αυτήν του χειμώνα. Τότε περπατούσαμε σχεδόν μόνοι και παγωμένοι, παρέα με τα πολύ όμορφα μπρούντζινα αγάλματα που είναι στημένα σε διάφορα σημεία, δίπλα στο Δούναβη κυρίως, τώρα δεν χωρούσαμε ή δεν βρίσκαμε τραπέζι να καθίσουμε. Ψόφιοι από κούραση, από ένα σημείο και μετά, θέλαμε να γυρίσουμε για ύπνο. Στη βολτίτσα μας συναντήσαμε και έναν Έλληνα της διασποράς, τον Ν.Δ. (παιδί γονιών πολιτικών προσφύγων του εμφυλίου) κάτοικο Βουδαπέστης, που μας πλησίασε, γιατί άκουσε ελληνικά και μας μίλησε για πολλά. Μας συνέστησε να διαβάσουμε και το βιβλίο της BARBARA JELAVICH για την ιστορία των Βαλκανίων (στα υπόψη).

Η Πολωνία με δυο λόγια (μέσα από τα μάτια δυο τουριστών)

Όμορφη (όπου την επισκεφτήκαμε)

Πεντακάθαρη

Καταπράσινη

Με πολύ απλωμένες πόλεις, γεμάτες πάρκα και δάση

Με ποδηλατόδρομους παντού και χώρους για άθληση

Με πολλά νερά (ποτάμια, λίμνες). Καθαρά όλα.

Με πολύ περιποιημένους κήπους στα σπίτια και πολλές μονοκατοικίες.

Με χώρους και άπλα για παρκάρισμα των αυτοκινήτων (έξω πάντα από το ιστορικό κέντρο των πόλεων)

Με σοβαρά έργα υποδομής για τους πολίτες (ό,τι κατασκευάζεται γίνεται για να κρατήσει αιώνες με προσοχή στα υλικά και την αισθητική)

Με πολύ όμορφα και καλοδιατηρημένα δημόσια κτίρια

Με πολλά μνημεία για να επισκεφτεί κανείς, επίσης φροντισμένα στην παραμικρή τους λεπτομέρεια.

Με πολύ καθαρές δημόσιες τουαλέτες (π,χ. στο πιο κεντρικό σημείο του ιστορικού κέντρου της Βαρσοβίας, εντελώς δωρεάν). Σε μερικές πληρώνεις λίγα ζλότι.

Με τεράστιες πολυκατοικίες, πολλές αρκετά άχαρες (κατάλοιπο της κομμουνιστικής περιόδου), αλλά και σύγχρονες άχαρες επίσης (ως επί το πλείστον). Δεν θα μας άρεσε να μένουμε σε ένα τέτοιο διαμέρισμα. Ωστόσο τριγύρω τους πάρκα, πάρκα, πάρκα. Πράσινο, ποδηλατόδρομοι, γήπεδα. Να σημειώσουμε ότι πριν χτιστεί μια τέτοια πολυκατοικία γίνονται πρώτα όλα τα έργα υποδομής, δηλ. τα δίκτυα, οριοθετούνται οι ποδηλατόδρομοι, τα πάρκα και μετά χτίζεται το κτίριο.

Πρώτη φορά στην Πολωνία είδαμε συνεργεία να καθαρίζουν το χώρο και να κουρεύουν το χορτάρι ακόμα και εκατέρωθεν των περιφερειακών οδών, αυτοκινητοδρόμων, κάτω από γέφυρες, και ανισόπεδους κόμβους, εκεί που σε μας βλέπεις σκουπιδότοπους. 

Στο σύγχρονο κομμάτι των πόλεων της ένα μέρος αποτελούν τα πολυτελή κτίρια και οι εντυπωσιακοί ουρανοξύστες (στη Βαρσοβία) των οικονομικών κολοσσών και διεθνών εταιρειών που έχουν εγκατασταθεί και εκεί.

Πολλά κατασκευαστικά έργα (δρόμοι, εμπορικά κέντρα, μεγάλα κτίρια κ.α.)

Τους Πολωνούς ως λαό δεν τους γνωρίσαμε. Απ' αυτά που είδαμε ίσως δεν θα ήταν παρακινδυνευμένο να συμπεράνουμε ότι είναι εργατικοί, σέβονται πολύ το περιβάλλον, αθλούνται. Οι περισσότεροι δε μιλάνε ξένες γλώσσες (εννοώ αγγλικά κυρίως) ακόμα και σε κατεξοχήν τουριστικά πόστα

Όσοι την έχετε επισκεφτεί συμπληρώστε ή διορθώστε.

Όρη Τάτρα ( σε Σλοβακία και Πολωνία)

Η ψηλότερη οροσειρά των Καρπαθίων ονομάζεται Τάτρα, και βρίσκεται στα σύνορα Σλοβακίας και Πολωνίας, όπου οι ψηλότερες κορυφές ξεπερνούν τα 2.600 μέτρα. Η πιο όμορφη διαδρομή που διανύσαμε ήταν το πέρασμα από Σλοβακία προς Πολωνία μέσω των Τάτρα. Εκεί Σλοβάκοι και Πολωνοί έχουν τα χιονοδρομικά τους κέντρα, όμορφα όμως όλες τις εποχές του χρόνου και με δυνατότητες για πολλές δραστηριότητες του βουνού. ΄Ομορφα βουνά με πυκνή βλάστηση, ποτάμια, λίμνες, όμορφα χωριά και μικρές πόλεις. Δυστυχώς επισκεφτήκαμε μόνο την πόλη Μπάνσκα Μπίστριτσα στη Σλοβακία, όπου αξίζει να σταματήσει κανείς για καφέ, γλυκό, παγωτό ή φαγητό και για να την περπατήσει στο ιστορικό της κέντρο.

Εκδρομή στην Πολωνία - Επίσκεψη στο Άουσβιτς

Πήγαμε κι εμείς εκεί, που άλλοτε ήταν τόπος μαρτυρίου και εξόντωσης ανθρώπων και σήμερα τόπος προσκυνήματος, μουσείο, τουριστικός προορισμός. Οι πινακίδες ζητούν ευγενικά να σεβαστούμε το χώρο και να κάνουμε ησυχία, τιμώντας έστω μ' αυτόν τον τρόπο τη μνήμη εκατομμυρίων θυμάτων του ναζισμού. Οι περισσότεροι πράγματι επισκέπτονται το χώρο σοβαροί ή σκυθρωποί, όμως υπάρχουν κι αυτοί που χαμογελάνε παίρνοντας πόζες ή φωνάζουν ή κάνουν πλάκα ότι τους χτυπάει τάχα το ρεύμα των ηλεκτροφόρων καλωδίων. Αλλά κι όσοι "τιμήσαμε", ας πούμε, τους νεκρούς και αναλογιστήκαμε στιγμιαία τις θηριωδίες που έζησαν, συνεχίσαμε με τη διάθεση των εκδρομέων μετά την απομάκρυνση μας από το χώρο. Οι φωτογραφίες εκατοντάδων νέων ανθρώπων, τα κουρεμένα μαλλιά, τα χιλιάδες παπούτσια, οι στολές, οι κοιτώνες, τα άδεια δοχεία του θανατηφόρου αερίου Zyklon B.τα κρεματόρια ... είναι μια εικόνα, δυσάρεστη και ενοχλητική, σε καμιά περίπτωση όμως δεν είναι η φρίκη αυτούσια. Στα θετικά της επίσκεψης, τα πολλά σχολεία που είδαμε στο χώρο του Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου για να μαθαίνουν οι νεότεροι.

Μουσικά παγκάκια αφιερωμένα στη μνήμη του Φρεντερίκ Σοπέν κοσμούν τη Βαρσοβία

Τι όμορφα, αλήθεια! Ο επισκέπτης της Βαρσοβίας ξεκουράζεται, στη διάρκεια της περιήγησης του στο ιστορικό κέντρο της πόλης, πάνω σε παγκάκια που παίζουν μικρά κομμάτια από τις συνθέσεις του Σοπέν.

Οι Πολωνοί βρήκαν έναν ακόμα τρόπο να τιμήσουν τον συνθέτη τους! Στημένα σε σημεία που έζησε ή δραστηριοποιήθηκε ο Σοπέν στη Βαρσοβία, κερδίζουν την καρδιά των τουριστών και μας δίνουν πληροφορίες για τον συνθέτη και τη σχέση της τοποθεσίας που βρίσκονται με τη ζωή του.
Εξάλλου η Βαρσοβία βρισκόταν πάντα στην καρδιά του συνθέτη κι εκεί μεταφέρθηκε μετά το θάνατο του.

Φτου ξελευτερία!

Φτου ξελευτερία! Απελευθέρωση από τα δεσμά της δουλειάς, που ενίοτε τη νιώθουμε και ως δουλεία. Η ευφορία μεγάλη, τα σχέδια απλά και όμορφα, οι ελπίδες ότι θα πραγματοποιηθούν πολλές κι αυτές, υγεία να έχουμε μόνο! Η ζωή μπορεί να αρχίζει ξανά και ξανά και η ηλικία δεν παίζει κανένα ρόλο σ' αυτό. Εξαιρώ το ευμετάβλητο και ανατρεπτικό που τη χαρακτηρίζει και την περατότητα του χρόνου της ζωής μας. Αυτό το τελευταίο ήταν που βάρυνε περισσότερο απ' όλα τ' άλλα επιχειρήματα, και κυρίως το οικονομικό, στη λήψη της απόφασης για συνταξιοδότηση, όσο ακόμα υπάρχει καιρός για να χαρούμε τη ζωή, ελεύθεροι από τις δεσμεύσεις της δουλειάς. "Ρούφα τη στιγμή και τη ζωή" μου είπε αυτός που μ' αγαπάει. Πόσο δίκιο έχει!

Λεβεντιά!

Βλέπω τον πατέρα μου μικρό παιδί του δημοτικού, ντυμένο τσολιαδάκι μ' ένα δίκαννο στο χέρι, να παίρνει μέρος σε κάποια σχολική γιορτή και να καμαρώνει στη φωτογραφία. Τον βλέπω νεαρό άντρα, πανέμορφο, λεπτό, ψηλό, ευθυτενή, λεβέντη.... Τον βλέπω στη φωτογραφία του γάμου του καλοντυμένο, κομψό, αρρενωπό...και σκέφτομαι ότι αυτός είναι ένας άνθρωπος που δεν τον γνωρίζω καθόλου!

Κόκκινες και δωδεκάποντες (Τα εμμηνοπαυσιακά)

-Πάλι κόκκινα;

-Πάλι.

Όχι, ότι είχε και πολλά. Μόλις τρία ζευγάρια σε χειμερινά παπούτσια, όλα χαμηλά και αναπαυτικά και επομένως με κενό στην παπουτσοθήκη για ένα ζευγάρι κόκκινες γόβες στιλέτο, αυτές που μπορούν να είναι σέξι, όταν ειδικά φοριούνται με τόταλ μπλακ. 

Μεγάλη αδυναμία είχε στα κόκκινα παπούτσια και κάθε φορά που κοιτούσε τις βιτρίνες, το μάτι της πρώτα στα κοκκινομπορντώ παπούτσια έπεφτε!

Μπορεί να είναι γονιδιακό έλεγε αστειευόμενη. Γιατί σε όλους είχε να διηγηθεί την ιστορία της μάνας της, που σε περίοδο πείνας και κατοχής, μούσκεψε τα καινούρια παπούτσια της για να αποκτήσει ένα άλλο ζευγάρι κόκκινα λουστρίνια. Τρεις αδελφές ήτανε, ορφανές από πατέρα, κάθε Πάσχα όμως ο μπάρμπας τους, ο Γιαννάκης ο δάσκαλος , τις αγόραζε παπούτσια. Καθώς τα παπούτσια της μάνας της δεν κρατούσαν, του Λαζάρου της αγόρασαν καινούρια. Τη μεγαλοβδομάδα όμως ο μπάρμπας τους τις επισκέφτηκε κρατώντας ένα τσαμπί με παπούτσια για να διαλέξουν κι οι δυο μεγαλύτερες αδελφές της. Στο τσαμπί κρεμόταν κι ένα ζευγάρι κατακκόκινα γυαλιστερά που τόσο η λάμψη τους συνεπήρε το παιδικό μυαλό της και την μέθυσε, ώστε να τρέξει σούμπιτη στις Καρές (τοποθεσία με βρύσες)  να βρέξει τα δικά της, να χαλάσουν για να αποκτήσει τα άλλα, τα καλά. Σε μια θειά της κοιμήθηκε το βράδυ απ' το φόβο της για τις συνέπειες, μέχρι να περάσει η μπόρα και τελικά, παρά τη φτώχεια τους, να γελάσουν οι μεγάλοι για τον τρόπο που σκαρφίστηκε για να τα αποκτήσει. 

Να, τέτοια έκανε η μάνα της σε περίοδο κατοχής, να μην αγοράζει κάποιο επιπλέον ζευγάρι κόκκινα παπούτσια εκείνη σε περίοδο υπερκατανάλωσης; Σιγά την Ιμέλντα Μάρκος δηλαδή! 

Μπορεί να ήταν και επίκτητο βίωμα, αφού μικρή συχνά της αγόραζαν κόκκινα λουστρινάκια, το Πάσχα πάλι.  Κόκκινες, λοιπόν, οι γόβες που αναζητούσε για να τις φορέσει πότε; Δεν ήξερε ακόμα. Καλά παπούτσια φορούσε πλέον σπάνια, αφού μετά του συζύγου δεν έβγαιναν πια έξω να διασκεδάσουν και αν, άντε το πολύ να φορούσε τρίποντα, άντε και πεντάποντα. Και πού να πας δηλαδή; Σε καφέ, εστιατόρια και μπαρ; Καθόλου δεν τους ενδιέφεραν. Ταινίες έβλεπαν στο σπίτι, σε άλλα θεάματα πήγαιναν σπάνια και συνήθως απλά ντυμένοι, στη δουλειά εννοείται στρωτό και αναπαυτικό παπούτσι, σαν τους προνομιούχους στο θέμα άντρες και επιτέλους δηλαδή, αφού λόγω ηλικίας, ανάμεσα σε άνεση και κοκεταρία σημειώνονταν στανταράκι 1. Γραμματέας-ερωμένη σε ταινία δεν έπαιζε .... άρα μόνον σε κάποιο γάμο ή βάφτιση ή για κάποια έκπληξη στο σύζυγο, τύπου εννιάμισι εβδομάδες, με κάποιο σκόντο λόγω ηλικίας και ανεφάρμοστης πρακτικής, έστω δυόμισι.  

Και τα αγόρασε, φυσικά στις εκπτώσεις, ψηλά και κουραστικά, ωστόσο σέξι.  Μήνες τώρα κατοικούν στο πατάρι της αποθήκης. Ένας γάμος προέκυψε, αλλά λόγω απόστασης και αναμενόμενης ορθοστασίας προτίμησε άλλα, κομψά, αλλά πιο χαμηλά. Για το "άλλο" ισχύει: τα εν οίκω, μη εν δήμω, οπωσδήποτε όμως οι εννιάμισι εβδομάδες απαιτούν διατροφή, δίαιτα, χάσιμο κιλών, γυμναστήριο, σύσφιξη, περιποιημένο μανικιούρ και πεντικιούρ, σχολή χορού, μαθήματα ισορροπίας ....

Πολύ απαιτητικό το κόκκινο στη δωδεκάποντη γόβα, αλλά ας υπάρχουν για έχος και ποτέ δεν ξέρεις ή ξέρεις και δεν θες να το παραδεχθείς.

Τώρα αγγελίζουν άλλοι

Στάθηκα δίπλα της κοντή (φορούσε και δωδεκάποντα), απεριποίητη (εντελώς), με φόρμα, παντόφλα, τους μαύρους κύκλους μου, τα κόκκινα ματάκια μου...και δεν ένιωθα άσχημα!!! Το αντίθετο, ένιωθα τόσο περήφανη και χαρούμενη που, αν είχα την άδεια (που δεν την έχω), θα αναρτούσα τη φωτογραφία της καλλονής στο f/b, να κοκορευτώ και 'γω λίγο για το καλιακουδόπαιδο. 

Την ξεμάτιαξα κιόλας. "Φτου, φτου φτου, καμάρι μου, κακό μάτι να μην σε δει" είπα από μέσα μου, γιατί οικογενειακώς δεν τα πιστεύουμε αυτά, και θα τα άκουγα, που άλλα λέω κι άλλα κάνω, από τη λαχτάρα για το παιδί.

Στιγμιαία αναρωτήθηκα αν θα μπορούσα να στεκόμουν δίπλα της πιο φροντισμένη (θα το ήθελε, γιατί συχνά μου λέει "φτιάξου"), ας πούμε μ' ένα φουστανάκι, φτιαγμένο νυχάκι, κραγιονάκι ... και γέλασα. Στην πραγματική ζωή, αδύνατον είναι η απάντηση και δεν χρειάζεται να αναλύσω. Με βλέπει βέβαια κι ο σύζυγος, αλλά τον βλέπω κι εγώ. Εξάλλου η αποκαθήλωση του επιφανειακού και το ξεγύμνωμα των έξω και έσω είναι νομίζω η γοητεία και το μεγάλο στοίχημα του γάμου.

Στο μεταξύ είναι πρωί και περιμένω το μανεκέν να γυρίσει. Τους μαύρους κύκλους στο τσεπάκι τους έχω πάλι (μεταξύ μας μόνιμους)! 

Τα βιβλία που διάβασα τις εβδομάδες των "παθών" μου

Μου το είπε εξαρχής: "Αν ήμουνα στη θέση σου (δηλαδή κλινήρης για αρκετό διάστημα), θα είχα χορτάσει ύπνο και βιβλία." Και απ' όσο τον ξέρω τον άντρα μου, έτσι ακριβώς θα έκανε. Εγώ πάλι, ανήσυχη και ασιγούρευτη, ούτε να κοιμηθώ ούτε να συγκεντρωθώ για κάποιο διάστημα μετά το ατύχημα και τις επεμβάσεις. Χαρακτήρες και κράσεις!

Ευτυχώς σχετικά γρήγορα για τα κότσια μου ξεπέρασα το έντονο στρες που βίωσα και την καλή συμβουλή την ακολούθησα με μικρή καθυστέρηση.

Τα βιβλία που διάβασα, τα προτείνω με σύντομους σχολιασμούς σε φίλους που ενδιαφέρονται να διαβάσουν, γιατί κι εγώ τα επέλεξα με προσοχή για να αποφύγω την κακή συντροφιά, τους εκνευρισμούς για το τι κυκλοφορεί, την άσκοπη ανάγνωση, τα μισοδιαβασμένα βιβλία. Ένας πρόσθετος παράγοντας επιλογής των βιβλίων ήταν και οι δυνατότητες της δανειστικής βιβλιοθήκης σχολείου, που όρεξη να έχεις δηλαδή να διαβάζεις! 

Παπαδιαμάντη είχα να διαβάσω από τα εφηβικά μου χρόνια και καθώς δεν θυμόμουνα, αποφάσισα να τον ξαναδιαβάσω σε πιο κατάλληλη ηλικία για να απολαύσω την γλωσσική και πνευματική δεινότητα και τη συγγραφική μεγαλοσύνη του συγγραφέα. "Οι έμποροι των εθνών", "Η φόνισσα", "Η γυφτοπόύλα" (το τελευταίο προ του ατυχήματος) είναι μυθιστορήματα που δεν χρειάζονται συστάσεις. Όποιος δεν δυσφορεί με την καθαρεύουσα και την κατανοεί, θα τα απολαύσει. Καταφέρνει ο συγγραφέας να μεταφέρει τον αναγνώστη στην εποχή της κάθε μυθιστορίας, να αποδώσει τις συνθήκες που διαμορφώνουν τη δράση και τους χαρακτήρες, βασισμένος στη γνώση και τη μελέτη πηγών της ιστορίας ή παραδόσεων σε συνδυασμό με την μυθοπλαστική του ικανότητα και την βαθιά γνώση των στοιχείων που συνθέτουν τον άνθρωπο εκ φύσεως και βιωμάτων. Κοινό στοιχείο και στα τρία μυθιστορήματα η τραγική θέση και μοίρα των γυναικών σε διαφορετικές, αλλά άκρως ανδροκρατούμενες εποχές. 

Στο παρελθόν είχα διαβάσει τον "Φιλαράκο" του Γκυ ντε Μωπασάν. Εξαιρετικό βιβλίο! Είπα, λοιπόν, να διαβάσω ένα ακόμα βιβλίο του, που όμως δεν μου άρεσε τόσο όσο το προηγούμενο. "Μια ζωή" ο τίτλος του, θα έλεγα πιο γυναικείο, εννοώ δηλαδή ότι μια γυναίκα θα το διάβαζε με περισσότερη ευχαρίστηση από έναν άντρα. Κι όχι γιατί αναφέρεται στη ζωή μιας γυναίκας, γεμάτη ανατροπές που την οδηγούν από τα ψηλά στα χαμηλά κι απ' τα πολλά στα λίγα, αλλά γιατί θαρρείς ότι ο συγγραφέας στο βιβλίο αυτό βλέπει τα πάντα μέσα από το ρομαντικό ροζ χρώμα ή τη σκοπιά της ηρωίδας, ακόμα και τις εκτενείς και ωραίες περιγραφές της φύσης. Αριστοκράτες και σαφής διαχωρισμός των τάξεων, άνθρωποι που κατέχουν χωρίς να κοπιάζουν και άλλοι που δουλεύουν σκληρά για να επιβιώσουν, έρωτες από συμφέρον, κάλπικοι, νόμιμοι, παράνομοι, κρυφοί ..., ερωμένες και εραστές, σχέσεις εξάρτησης, η παντοδυναμία του χρήματος, η υποταγή στη μοίρα που όμως παραμένει ανατρεπτική ... και σταδιακά η ωρίμανση μέσα από τις αρνητικές κυρίως εμπειρίες της ζωής. Τελικά δεν ήταν και άσχημο, από ένα σημείο και μετά δεν μπορούσα να το αφήσω.

Για το Βολταίρο γνώριζα ότι υπήρξε σοφός, για την ακρίβεια ιστορικός, φιλόσοφος, συγγραφέας, ένα οξύ πνεύμα, ένας Διαφωτιστής. Και τα διαπίστωσα αυτά διαβάζοντας το έργο του "Ζάντιγκ". Πρόκειται για ένα παραμύθι απ' αυτά που διαδραματίζονται κάπου στην Ανατολή και που εμπεριέχει σε κάθε περιπέτεια του κεντρικού ήρωα τη σοφία της ζωής. Σε κάθε βήμα και πάθημα του Ζάντιγκ αποκαλύπτεται η αλήθεια των πραγμάτων και είναι τόσο φωτεινή που ξεγυμνώνει τον άνθρωπο, τις μύχιες σκέψεις και αδυναμίες του σε τέτοιο βαθμό που για να τις αντέξει ή να τις καλύψει γίνεται πονηρός, κακός, φθονερός, ύπουλος, εγωιστής, εκδικητικός ... διαχρονικά "χαρίσματα" του κόσμου μας. Ένα απόσταγμα σοφίας με τη μορφή παραμυθιού. Πολύ μου άρεσε! 

"Ο άγιος της μοναξιάς" της Ιωάννας Καρυστιάνη ήταν ένα ακόμα βιβλίο που διάβασα αυτές τις μέρες. Το δέλεαρ στάθηκε η πληροφορία ότι μιλάει για τη ζωή κάποιων καθηγητριών διορισμένων σ' ένα (απόμακρο το φαντάζομαι) νησί. Όλες τους ατυχήσασες και μόνες προσπαθούν να διασκεδάσουν τη μοναξιά τους ή να σώσουν τη ζωή τους πριν την εκπνοή του χρόνου. Πρωταγωνίστρια η Στέλλα που θα γνωρίσει έναν έρωτα ωραίο, μα παράξενο. Όταν τα παράξενα ξεδιαλύνουν και τα μυστήρια λυθούν, η ζωή αποκαλύπτει και πάλι το σκληρό της πρόσωπο και το βιβλίο γίνεται μια πραγματεία στη σχιζοφρένεια. Κοφτός λόγος και σκηνές σε μεταφέρουν γρήγορα από το ένα σκηνικό στο άλλο, από την μια δράση στην άλλη, από το ένα πρόσωπο στο άλλο, που όλα μαζί συνθέτουν την μικρή κοινωνία του νησιού με τις προσωπικές ιστορίες και τα δράματα του καθενός. Καλό κι αυτό το βιβλίο.

Τα υπόλοιπα που διάβασα τις μέρες των παθών μου, όπως τις λέω, θα τα συμπεριλάβω σε μια παράγραφο, γιατί ανήκουν στην κατηγορία των "εύκολων" αναγνωσμάτων. "Ο Λυτρωτής" του Τζο Νέσμπο και "Ο Ιεροκήρυκας" της Καμίλλα Λάκμπεργκ, αστυνομικά μυθιστορήματα, που όμως μου άρεσαν και τα απόλαυσα. Εξάλλου και οι δυο συγγραφείς αποτελούν εγγύηση στο είδος τους, κατά τη γνώμη μου.

Άσ' το το χεράκι σου, το μικρό σου χέρι...

.....και το μικρό χεράκι κρατούσε το δικό μου και κάναμε βόλτες, πολλές βόλτες. Αν το μεγάλο χέρι έσφιγγε λίγο παραπάνω το μικρό, τρυφερό χεράκι, "μη με σφίγγεις" έλεγε. "Δεν το κατάλαβα ότι σε σφίγγω" έλεγε το μεγάλο προστατευτικό χέρι, "αλλά είδα τα αυτοκίνητα και φοβήθηκα, μη μου φύγεις". Άλλες φορές πάλι, όταν φτάναμε σε κάποιο πάρκο ή σε κάποια πλατεία, το χεράκι ελευθερωνόταν κι έτρεχε να παίξει και να χαρεί.
Μετά επιστροφή στο σπίτι, με το σκηνικό να επαναλαμβάνεται. Και κάθε φορά το μεγάλο χέρι τραγουδούσε το συγκεκριμένο τραγούδι. Είχε καθιερωθεί σε κάθε βόλτα, σε κάθε έξοδο! Το μικρό χεράκι χαμογελούσε, όταν το άκουγε, μερικές φορές έλεγε: "ξαναπές το".
Όταν μεγάλωσε κάπως, άρχισε να αντιδρά: "πάλι τα ίδια" έλεγε ή "τι τραγούδια είναι αυτά", εννοώντας παλιοκαιρίστικα!
Μετά τα χρόνια πέρασαν κι άλλο και το πεταλούδι άνοιξε τα χεράκια του, έγιναν φτερά, πετάει και χαίρεται τη ζωή.
Το μεγάλο χέρι ευτυχώς έχει ένα άλλο χρυσό χέρι να κρατά. Είναι το χέρι που πειρακτικά, όταν βαδίζουν χέρι-χέρι, λέει: "το χεράκι σου να πιάσω κι ό,τι έχω ας το χάσω!"
Κι όπως κυλάει η ζωή φαίνεται πως κανείς δεν έχασε να κρατάει με αγάπη το χέρι του άλλου.

Τους στίχους του τραγουδιού έχει γράψει ο Αλέκος Σακελλάριος και τη μουσική ο Κώστας Καπνίσης: