Το δαχτυλίδι του Πολυκράτη, ένας οιωνός για το τέλος της τυραννίας του.

Ο ιστορικός Ηρόδοτος στο Γ΄βιβλίο του (που φέρει το όνομα της μούσας Θάλειας) μας διηγείται μεταξύ των άλλων και μια ιστορία για τον τύραννο της Σάμου Πολυκράτη και την ιδιαίτερη εύνοια της τύχης προς αυτόν. Πρόκειται για μια νουβέλα, αφού ο Ηρόδοτος εκτός από μεγάλος ιστορικός, υπήρξε και δεινός λογοτέχνης και δημιούργησε λογοτεχνήματα, τα οποία παρεκβαίνουν βέβαια από την ιστορική αφήγηση, από την άλλη όμως φωτίζουν πρόσωπα, καταστάσεις, συνήθειες, γενικότερα την εποχή στην οποία και εντάσσονται.

Ο ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΠΟΛΥΚΡΑΤΗΣ (Πολυκράτης):

Βρισκόμαστε, λοιπόν, στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ., όταν ο Πολυκράτης κυβερνά τη Σάμο. Στην αρχή συγκυβερνά με τους αδελφούς του, Πολύγνωτο και Συλοσώντα μοιράζοντας το νησί, αργότερα όμως ως γνήσιος τύραννος τους εξοντώνει. Έτσι γίνεται απόλυτος άρχοντας της Σάμου, ισχυροποιεί μάλιστα περαιτέρω τη θέση του εξοντώνοντας τους πολιτικούς του αντιπάλους, φτιάχνοντας ισχυρό στόλο με τον οποίο λεηλατεί τα νησιά του Αιγαίου και δημιουργώντας συμμαχίες με άλλους τυράννους, ένας απ' αυτούς και ο φαραώ της Αιγύπτου, Άμασης. Έχοντας αποκτήσει οικονομική ισχύ ο Πολυκράτης κατασκευάζει μεγάλα έργα, όπως για παράδειγμα το Ευπαλίνειο όρυγμα και το Ηραίο. Τα έργα αυτά είδε, θαύμασε και μνημόνευσε στην ιστορία του ο Ηρόδοτος, ο οποίος μας παραδίδει και τη νουβέλα για το δαχτυλίδι του Πολυκράτη. Μολονότι για πολλά χρόνια ο Πολυκράτης είναι ισχυρός και ευνοούμενος της τύχης, τελικά τιμωρείται για την υβριστική του συμπεριφορά, την αρχομανία, την πλεονεξία κλπ τυραννικά εγκλήματα (Ύβρις – Άτις – Νέμεσις – Τίσις). Μάλιστα βρίσκει τραγικό θάνατο εξαιτίας της απληστίας του. Ο σατράπης των Σάρδεων, Οροίτης, του διαμηνύει ότι η περιουσία του κινδυνεύει από τον βασιλιά της Περσίας και τον καλεί στις Σάρδεις για να τον βοηθήσει στη φυγάδευση του θησαυρού του, υποσχόμενος στον Πολυκράτη τα μισά. Εκεί ο Οροίτης τον συλλαμβάνει και βάζει να τον σκοτώσουν με ανασκολοπισμό (ΗΡΟΔΟΤΟΣ). 

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΟΥ:

Σύμφωνα με τον ιστορικό μεταξύ Πολυκράτη και Άμαση εκτός από φιλία υπάρχει και συχνή επικοινωνία δηλ. αλληλογραφία. Όταν μάλιστα  ο Άμασης βλέπει την συνεχή  άνοδο και τη μεγάλη τύχη του Πολυκράτη, ως καλός φίλος τον συμβουλεύει να ξεφορτωθεί κάτι πολύτιμο για να μην θυμώσει τους θεούς, καθώς σύμφωνα με τον Ηρόδοτο και τις αντιλήψεις της εποχής «το θείον είναι φθονερόν» και στη ζωή πρέπει να εναλλάσσονται η επιτυχία και η αποτυχία. Ο Πολυκράτης διαλέγει να πετάξει στη θάλασσα ένα πολύτιμο δαχτυλίδι (σφραγιδόλιθο) , μάλιστα με ιδιαίτερα θεατρικό και επιδεικτικό τρόπο ξανοίγεται στο πέλαγος και παρουσία πολλών άλλων, το πετά. Μετά από μερικές μέρες ένας ψαράς, αν και φτωχός και φουκαράς, για να κερδίσει την εύνοια του τυράννου, του φέρνει δώρο ένα μεγάλο ψάρι. Καθώς όμως οι  υπηρέτες καθαρίζουν το ψάρι, βρίσκουν στην κοιλιά του το δαχτυλίδι του αφέντη τους. Ο Πολυκράτης χαρούμενος στέλνει γράμμα στον Άμαση εξηγώντας του τι είχε συμβεί, όμως ο φαραώ αντιλαμβανόμενος  ότι ο φίλος του θα έχει άσχημο τέλος, διαλύει τη φιλία τους για να αποφύγει τον πόνο που θα ένιωθε για τον φίλο του ή γιατί στο μεταξύ ο άπληστος και αδίστακτος Πολυκράτης είχε συνδράμει με στρατιωτική δύναμη τον πέρση βασιλιά Καμβύση που εκστράτευσε εναντίον του Άμαση κατακτώντας τελικά τη χώρα του. Μάλιστα ως βοήθεια στην αποστολή του Καμβύση εναντίον της Αιγύπτου έστειλε τους πολιτικούς του αντιπάλους προκειμένου να εξοντωθούν.

ΟΙ ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΤΥΡΑΝΝΩΝ (Τυραννία):

1.Για να εδραιωθεί ο τύραννος στην εξουσία εξοντώνει άξιους πολίτες, αρπάζει περιουσίες, φορολογεί σκληρά τους πολίτες, λεηλατεί, καταστρέφει, ώστε ο ίδιος να εδραιώνεται, ενώ οι πολίτες να αποδυναμώνονται.

2.Μεταξύ τους οι τύραννοι έχουν σύμπνοια, συνεργάζονται, αλληλοβοηθιούνται, έχουν ίδιες αντιλήψεις, ιδέες, είναι  αρχομανείς, αυταρχικοί, καταπιεστικοί, αδίστακτοι, σκληροί, άπληστοι,  φιλόδοξοι, φιλοχρήματοι.

3.Ζουν περιστοιχισμένοι από κόλακες και υποτακτικούς που τους καλοκαρδίζουν και τους χαϊδεύουν τ΄αυτιά για να πετύχουν την εύνοια τους ή αξιώματα.

4.Κυβερνούν χωρίς να ενδιαφέρονται για την τύχη του λαού.

5.Χαρακτηρίζονται από επεκτατισμό και αρπακτικές διαθέσεις, καθώς είναι δούλοι του χρήματος και των απολαύσεων.

6.Συχνά κατασκευάζουν μεγάλα έργα από φιλοδοξία να μείνουν στην ιστορία, χάρη στην οικονομική τους ισχύ, αλλά και γιατί μετατρέπουν τους πολίτες σε «σκλάβους» και όργανα εξυπηρέτησης των δικών τους συμφερόντων. 

7.Όταν το πολίτευμα είναι τυραννικό κυριαρχούν η δουλοπρέπεια, η ταπείνωση, η καχυποψία, η διαβολή, η διχόνοια, η αμάθεια, η φτώχεια. Ο πολίτης δυστυχεί, φοβάται, δεν υπάρχει ελευθερία λόγου και αυτοδιάθεσης.

8. Φροντίζουν να δημιουργούν μία πλαστή εικόνα για τον εαυτό τους, που καμιά σχέση δεν έχει με το πραγματικό ανήθικο και ρηχό περιεχόμενό τους 

ΣΥΝΕΙΡΜΟΙ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ:

Μελετώντας και γράφοντας για τον τύραννο Πολυκράτη και το δαχτυλίδι του, αναπόφευκτα μου δημιουργήθηκαν κάποιες σκέψεις, τις οποίες και παραθέτω:

1.Ότι οι μέθοδοι των τυραννικών πολιτευμάτων, όχι μόνο δεν άλλαξαν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αλλά αντίθετα εμπλουτίστηκαν και επιδεινώθηκαν.

2.Ότι τα όρια μεταξύ των πολιτευμάτων στην αρχαιότητα ήταν πιο σαφή και ξεκάθαρα, δηλ. περίμενε κανείς αυτού του είδους τις συμπεριφορές και τακτικές σ’ ένα τυραννικό πολίτευμα, όχι όμως και στη δημοκρατία. Αντίθετα σήμερα πολλές από τις μεθόδους των τυράννων έχουν υιοθετηθεί και εφαρμόζονται στις δημοκρατίες.

3.Ότι οι αγώνες κατά των τυράννων στη σύγχρονη Ευρώπη έχουν ατονήσει, μάλιστα η στροφή προς το συντηρητισμό και η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων, δείχνει ότι οι μηχανισμοί των δυνάμεων αυτών, αλλά και οι μέθοδοι εξαπάτησης της κοινής γνώμης, η προπαγάνδα και η πλύση εγκεφάλου από τα ΜΜΕ και άλλους φορείς έχουν πετύχει το στόχο τους, καθώς συνεπικουρούνται και από την τεχνολογία.

4.Ότι η συνεργασία, η σύμπνοια και οι συμμαχίες των αντιδημοκρατικών και αντιλαϊκών δυνάμεων είναι πλέον παγκόσμια και πιο ενισχυμένη απ’ ότι στην αρχαιότητα. Αυτό που παραμένει ίδιο είναι ότι επειδή πρόκειται για λυκοσυμμαχίες, οι ισορροπίες εύκολα ανατρέπονται.

5.Ότι η εκμετάλλευση των πολλών προκειμένου να ευημερούν οι λίγοι είναι μακραίωνη και διαρκής και ότι οι αγώνες των λαών, δεν κατάφεραν να ανατρέψουν αυτή την πραγματικότητα.

6.Ότι  όλοι οι τύραννοι και οι ηγέτες εκμεταλλεύονται το φόβο και την  αμάθεια των λαών για να εδραιώνονται.

7.Ότι αυτό που πουλάνε οι ηγέτες είναι η εικόνα, το image, που δεν συνάδει με τον πραγματικό τους εαυτό, αλλά είναι ένα σαθρό οικοδόμημα που το στήνουν ειδικά επιτελεία και «επιστήμονες» της εξαπάτησης, μελετώντας τις προσδοκίες των μαζών από έναν ηγέτη.

8. Ότι ο Πολυκράτης μπορεί να τιμωρήθηκε από τους θεούς για τα ανομήματά του, αλλά φαίνεται ότι οι θεοί στα πλαίσια του ανθρωπομορφισμού τους είχαν ασθενή μνήμη, συμπάθειες και αντιπάθειες και έτσι πολλούς άλλους τους ξέχασαν με αποτέλεσμα να ζουν αυτοί καλά και μεις τρισχειρότερα.

Ματίνα Γκούτζιου