ΑΦΗΓΗΣΗ

Α. ΟΡΙΣΜΟΣ:

Με τον όρο αφήγηση εννοούμε την προφορική ή γραπτή παρουσίαση ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων πραγματικών ή φανταστικών μέσα στο χρόνο.

Β. ΔΟΜΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Η αφήγηση στηρίζεται στην ακόλουθη δομή:

1. Δίνονται πληροφορίες για τους ήρωες, το χώρο, το χρόνο.

2. Παρουσιάζονται τα γεγονότα, το πρόβλημα, ο στόχος, η δράση, το αποτέλεσμα. Δίνεται δηλαδή η εξέλιξη της ιστορίας, των γεγονότων μέσα στο χρόνο.

3. Δίνεται η λύση, δηλαδή το τέλος της ιστορίας, η κρίση του αφηγητή.

Γ. ΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ:

Οι χρόνοι που χρησιμοποιούνται στην αφήγηση είναι κυρίως οι παρελθοντικοί, όπως ο αόριστος ή ο παρατατικός.

Συχνά ωστόσο χρησιμοποιείται και ο ιστορικός ενεστώτας για να δοθεί ζωντάνια και παραστατικότητα στην αφήγηση.

Ο μέλλοντας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εξιστόρηση γεγονότων που έγιναν ύστερα από κάποια άλλα που έχουν ήδη παρουσιαστεί.

Δ. ΤΟ ΡΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ:

Αφήγηση σημαίνει δράση, κίνηση, ενέργεια μέσα στο χρόνο. Το μέρος του λόγου που μπορεί να αποδώσει την ενέργεια είναι το ρήμα.

Χρησιμοποιούνται κυρίως ρήματα δράσης και έκφρασης συναισθημάτων.

Ε. ΑΦΗΓΗΤΗΣ:

Είναι το πρόσωπο που λέει την ιστορία. Είναι ο "διαμεσολαβητής" ανάμεσα στον συγγραφέα και στον αναγνώστη. Τον επινοεί ο συγγραφέας για να πει την ιστορία.

ΣΤ. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ: είναι η σειρά με την οποία επιλέγει ο αφηγητής να διηγηθεί, εξιστορήσει τα γεγονότα.

Ο φυσικός χρόνος (παρελθόν-παρόν-μέλλον) δεν ακολουθείται πάντοτε από τον αφηγητή.Έτσι η αφήγηση μπορεί να είναι:

1. Χρονολογική ή ευθύγραμμη: παρουσίαση των γεγονότων με τη χρονολογική τους σειρά.

2. Αναδρομική (in media res, εγκιβωτισμός): όταν η εξιστόρηση αρχίζει από κάποιο σημείο και κατόπιν ανατρέχει στο παρελθόν.

3. Προβολική ή προληπτική: όταν ο αφηγητής εκθέτει πράγματα που πιστεύει ή γνωρίζει ότι θα συμβούν μελλοντικά.

4. Παράλληλη: παρουσιάζεται η εξέλιξη δύο ιστοριών παράλληλα.

5. Διακεκομμένη: όταν η ροή των γεγονότων διακόπτεται από την παράθεση μιας άλλης ιστορίας.

Ζ. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ Ή ΤΡΟΠΟΙ: είναι οι πεζογραφικές τεχνικές με τις οποίες παίρνει μορφή η αφήγηση.

1. Αφήγηση ή διήγηση ή εξιστόρηση: η ίδια η ιστορία, η διαδοχή των γεγονότων (πραγματικών ή μυθοπλαστικών).

2. Περιγραφή: η αναπαράσταση ή απεικόνιση με γλωσσικά μέσα χώρων, αντικειμένων, προσώπων, φαινομένων, συναισθημάτων κλπ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: στη λογοτεχνία αμιγώς περιγραφικά ή αμιγώς αφηγηματικά κείμενα δεν υπάρχουν. Αφήγηση και περιγραφή συμπλέκονται.

3. Διάλογος ή μονόλογος, ελλείψει συνομιλητών: Αποκαλύπτουν τον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων, τις σκέψεις, τις ιδέες, τα κίνητρα των πράξεων τους, τα συναισθήματα τους, τις επιθυμίες τους. Έτσι το κείμενο αποκτά ζωντάνια, εναλλαγή εκφραστικών τρόπων κλπ

4. Σχόλιο: Η προσωπική άποψη του αφηγητή.

Η. ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗ : ονομάζουμε τη σχέση του με τα γεγονότα, δηλ. τη θέση που έχει ο ίδιος μ' αυτά και τη στάση του απέναντι σ' αυτά.

Θ. ΕΙΔΗ ΑΦΗΓΗΤΗ:

1. Δραματοποιημένος αφηγητής: Συμμετέχει στην ιστορία ως βασικό ή δευτερεύον πρόσωπο. Σ' αυτή την περίπτωση η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη.

2. Μη δραματοποιημένος ή αμέτοχος αφηγητής: Ο αφηγητής δε συμμετέχει στα γεγονότα, τα βλέπει από ένα εξωτερικό σημείο. Χρησιμοποιεί τριτοπρόσωπη (ή συγγραφική) αφήγηση. Σ' αυτή την περίπτωση μπορεί να είναι: 

(α) παντογνώστης, να βλέπει δηλ. μέσα από όλα τα πρόσωπα του κειμένου. Σ' αυτή την περίπτωση έχουμε αφήγηση χωρίς εστίαση ή με μηδενική εστίαση, καθώς δεν υπάρχουν εμπόδια στην πληροφόρηση του αναγνώστη σχετικά με τα πρόσωπα και τα γεγονότα. Ο αφηγητής γνωρίζει ή μάλλον λέει περισσότερα από όσα ξέρει οποιοσδήποτε από τους ήρωες. (αφηγητής > πρόσωπα) 

(β) ο αφηγητής να βλέπει μέσα από το βασικό πρόσωπο ή μέσα από ένα δευτερεύον πρόσωπο. Σ' αυτή την περίπτωση έχουμε αφήγηση με εσωτερική εστίαση. Η πληροφόρηση είναι περιορισμένη και συνήθως ανήκει σε έναν από τους  χαρακτήρες του έργου. (αφηγητής = πρόσωπα)

(γ) ο αφηγητής να είναι αντικειμενικός παρατηρητής, δηλ. να μη βλέπει μέσα από κανένα πρόσωπο. Σ' αυτή την περίπτωση έχουμε αφήγηση με εξωτερική εστίαση. Ο ήρωας δρα μπροστά στα μάτια του αναγνώστη, χωρίς ο τελευταίος να έχει πρόσβαση στις σκέψεις ή τα συναισθήματα του ήρωα. Ο αφηγητής λέει πολύ λιγότερα απ' όσα γνωρίζουν τα πρόσωπα. (αφηγητής < πρόσωπα)

Ι. ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΗΓΗΣΗΣ:

1.ΜΥΘΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ : Κυριαρχεί ο κόσμος της φαντασίας και του μύθου (λογοτεχνία).
2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ: Εξιστόρηση γεγονότων του πρόσφατου ή απώτερου  παρελθόντος (ιστορία)
3. ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ: Παρουσίαση γεγονότων του παρόντος με πειστικό και σαφή τρόπο (καθημερινές συζητήσεις, ειδήσεις, ρεπορτάζ κλπ).